56543 P1100543

28

stycji tym. którym przydzielono nowo emitowane akcje i równocześnie umożliwia ich nabycie tym. którzy nie dokonali tego w publicznej subskrypcji przed debiutem akcji na giełdzie.

Certyfikaty inwestycyjne to udziałowe papiery wartościowe emitowane przez zamknięte i mieszane fundusze inwestycyjne, czyli podmioty, których wyłącznym przedmiotem działalności jest lokowanie środków pieniężnych zebranych publicznie w określone papiery wartościowe. Certyfikat jest zbywalnym papierem na okaziciela, dlatego może być notowany na giełdzie: jest on niepodzielny i reprezentuje równe prawa majątkowe. Certyfikaty są w pewnym stopniu podobne do akcji. ponieważ jeżeli statut funduszu tak przewiduje, to możliwe jest przyznanie prawa pierwszeństwa nabycia kolejnych certyfikatów następnych emisji dotychczasowym ich właścicielom. Wartość certyfikatu zależy od popytu i podaży na rynku, na którym jest on obracany. Ponadto podlega on wycenie wewnętrznej według wartości aktywów netto, przypadającej na jeden papier wartościowy.

Otwarte fundusze inwestycyjne emitują natomiast jednostki uczestnictwa, które co prawda nie są papierami wartościowymi, ale zbywalnymi instrumentami finansowymi. Reprezentują one jednakowe prawa majątkowe oraz są zbywalne i odkupywane po cenie wynikającej z podzielenia wartości aktywów netto funduszu przez liczbę jednostek ustaloną na podstawie rejestru uczestników w dniu wyceny, odpowiednio powiększonej lub pomniejszonej o opłaty za zbywanie lub odkupywanie jednostek.

1.2.2. Tradycyjne dłużne papiery wartościowe

Dłużne papiery wartościowe reprezentują wierzytelność pieniężną na oznaczoną sumę. płatną we wskazanych terminach. Wśród nich są: obligacje, certyfikaty depozytowe, bony i weksle.

Obligacja to papier wartościowy rynku kapitałowego emitowany w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariu-sza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia (wykupu obligacji) o charakterze pieniężnym lub niepieniężnym. Obligacja jest instrumentem wicrzyciclskim, na podstawie którego posiadacz obligacji udziela kredytu emitentowi, a ten zobowiązuje się go spłacić w określonym terminie, najczęściej z odsetkami. Gdy obligacje wiążą się ze świadczeniami niepieniężnymi, wówczas obligatariusz otrzymuje korzyści określone w warunkach emisji. Mogą one polegać na przyznaniu prawa do udziału w przyszłych zyskach emitenta, do zamiany obligacji na akcje spółki będącej emitentem tych obligacji, prawa pierwszeństwa do objęcia emitowanych w przeszłości akcji spółki -cmi tenta obligacji. Oczywiście inwestor. oprócz wymienionych korzyści, może sprzedać obligację przed terminem wykupu po wartości rynkowej innemu inwestorowi.

Obligacja jest instrumentem lokat oszczędności o stałym dochodzie. Stąd po-

siadacz obligacji — oczekując zwrotu pożyczonych pieniędzy od emitenta oraz Małego z góry określonego dochodu — uznaje ją za bezpieczną lokatę kapitału. Natomiast emitent uznaje ją za źródło finansowania swoich inwestycji (budżetu). Zgodnie z kryterium oprocentowania wyróżnia się obligacje:

•    o stałym oprocentowaniu, czyli o równym oprocentowaniu w odpowiednich terminach przez dany okres aż do ich wykupienia;

•    o zmiennym oprocentowaniu, jeżeli oprocentowanie zmienia się częściej niż raz w roku i zależy od danej stopy odniesienia; stopą odniesienia może być stopa z rynku pieniężnego (np. stopa rentowności bonów skarbowych) lub przeciętna stopa oprocentowania kredytów na rynku międzybankowym (np. LI BOR);

•    bez odsetek (zeroku ponowę) sprzedawane z dyskontem, z tytułu których nie otrzymuje się odsetek; po upływie wyznaczonego terminu posiadacz obligacji otrzymuje od emitenta kwotę równą jej wartości nominalnej, zyskiem posiadacza obligacji jest różnica między wartością nominalną a dyskontową płaconą przy zakupie (cena sprzedaży jest niższa od wartości nominalnej).

Ze względu na kryterium emitenta (i zaufania do niego) wyodrębnia się obli-gacje:

•    skarbowe i rządowe, emitowane przez Skarb Państwa i agendy rządowe;

•    komunalne, samorządowe, emitowane przez miasta i gminy:

•    przedsiębiorstw, emitowane przez różne przedsiębiorstwa produkcyjne, publiczne (np. kolej, pocztę);

•    instytucji finansowych (banków, instytucji ubezpieczeniowych i kredytowych) i in.

Dodatkowe uprawnienia dla posiadacza lub emitenta obligacji stanowią również kryterium ich podziału, a więc istnieją obligacje:

•    zamienne, które dają posiadaczowi prawo do ich zamiany w ustalonym okresie na akcje emitenta; niekiedy obligacje te mogą dotyczyć innego instrumentu finansowego niż akcja;

•    z prawem pierwszeństwa, które dają nabywcy prawo pierwszeństwa do subskrybowania akcji spólki-emitenta obligacji przed jej akcjonariuszami;

•    przychodowe, które przyznają obligatariuszowi prawo pierwszeństwa do zaspokojenia roszczeń przed innymi wierzycielami emitenta z całości (części) przychodów lub z całości (części) majątku przedsięwzięć finansowych ze środków pozyskanych z emisji obligacji, a także z całości (części) przychodów z innych przedsięwzięć określonych przez emitenta.

W literaturze występują jeszcze inne rodzaje obligacji, np. obligacje indeksowane. które charakteryzują się tym, iż odsetki lub wartość nominalna są powiększone o odpowiedni procent związany ze stopą inflacji.