57119 Rozdział 9 Udział pielęgniarki w usprawnianiu pacjenta1

•    zapoznanie niepełnosprawnego z realnymi możliwościami w tym zakresie z uwzględnieniem społecznych i prawnych ograniczeń wynikających z inwalidztwa (aktywności zawodowej, w życiu rodzinnym, w innych formach aktywności, organizowaniu czasu wolnego),

•    informowanie niepełnosprawnego o możliwościach rehabilitacji zawodowej.

W ocenie skuteczności rehabilitacji psychicznej ważne jest ustalenie, czy niepełnosprawny:

1)    realnie ocenił własne możliwości zarówno w życiu codziennym, pracy zawodowej, jak i w innych formach własnej aktywności,

2)    możliwie szybko przyjął i pogodził się ze swoim upośledzeniem i jego skutkami, a jednocześnie świadomy jest możliwości ograniczenia tych skutków,

3)    dostosował się do koniecznych ograniczeń narzuconych mu przez niepełnosprawność, formułuje realne cele życiowe,

4)    maksymalnie uaktywnił się i rozwija swoje sprawności,

5)    przystosował się i uczestniczy w życiu społecznym.

Założeniem opieki holistycznej jest traktowanie podmiotu opieki całościowo, co oznacza, że zaburzenie w każdej ze sfer — biologicznej, społecznej, psychicznej wpływa na zakres funkcjonowania innych. Dlatego usprawnieniu niepełnosprawności w sferze biologicznej powinno towarzy szyć usprawnienie w sferze psychicznej i społecznej. Istota usprawnienia społecznego zostanie omówiona w następnym podrozdziale.

Osoby niepełnosprawne często stoją przed sytuacjami trudnymi, w których ich możliwości są niewystarczające do wykonania zadania. Wówczas osoba niepełnosprawna musi określić istotę trudności, rozpoznać jej przyczyny oraz ustalić sposoby poradzenia sobie z tą trudnością. Zdanie sobie sprawy z istnienia problemu jest bardzo ważne dla osoby niepełnosprawnej, gdyż stanowi powód do podjęcia rehabilitacji oraz współpracy z zespołem terapeutycznym. Osoba, która nic uświadamia sobie trudności, niechętnie podejmuje ćwiczenia. Ustalenie, czy u danej osoby istnieją jasno sformułowane trudności, jest także potrzebne osobie rehabilitującej, bo inaczej jej działania rehabilitacyjne będą nieskuteczne. Dlatego ważne jest, aby osoby udzielające pomocy dokładnie wiedziały, czy pacjent zdaje sobie sprawę z występujących u niego trudności spowodowanych niepełnosprawnością i czy w tej sytuacji oczekuje on pomocy. Nic można z góry zakładać, żc np. sytuacja niedowładu kończyn powoduje u pacjenta obniżony nastrój, w której to sytuacji ma on zapotrzebowanie na wsparcie emocjonalne z tego właśnie powodu.

Etapy, przez jakie przechodzi osoba niepełnosprawna, są następujące:

1.    Ocena własnych możliwości. Realna ocena swojej niepełnosprawności oznacza uznanie, że ona istnieje, a następnie zdanie sobie sprawy z jej skutków i konsekwencji. Niepełnosprawny nic powinien ani nie doceniać, ani nic przeceniać swoich możliwości. Powinien ustalić, z czym jest w stanie sam sobie poradzić, a w czym muszą mu pomóc inni.

2.    Pogodzenie się z inwalidztwem, czyli jego akceptacja, jest procesem, który postępuje bardzo powoli. Dla akceptacji inwalidztwa bardzo ważne jest:

- rozszerzenie zakresu wartości, czyli uznanie, że inwalidztwo nie jest jedyną rzeczą, którą się bierze pod uwagę, że jest wiele innych wartości, na których można budować życie osobiste i włączyć się w działalność społeczną (np. ważny jest nie tylko wygląd, ale to, co potrafi zrobić i dać z siebie innym mimo inwalidztwa),

-    ograniczenie skutków inwalidztwa — poznanie rzeczywistych własnych ograniczeń spowodowanych niepełnosprawnością oraz poznanie własnych możliwości istniejących mimo niepełnego dobrostanu zdrowia,

-    uznanie np. straty fizycznej za wartość drugorzędną, czyli dostrzeżenie przez osobę niepełnosprawną innych wartości poza stroną fizyczną, takich jak wiedza, zdolności, inne zalety,

-    przetworzenie wartości względnej na wartość stałą.

Wartość względna to porównanie zjawiska z określoną normą. Wartość stała jest określana na podstawie danego obiektu ocenianego. I tak np. w przypadku ograniczeń ruchomości w stawie ważne jest to, że wzrósł zakres ruchu w stawie dwukrotnie w przeciągu miesiąca, a nie to, czy odbiega on i na ile od normy w tym zakresie.

3.    Dostosowanie do koniecznych ograniczeń narzuconych przez inwalidztwo jest możliwe przez akceptację inwalidztwa oraz obiektywną ocenę własnych możliwości — nie można zaniżać ani przeceniać własnych możliwości.

4.    Maksymalne rozwinięcie swojej sprawności —jakość i zakres sprawności, które należy opanować, zależy od stopnia niepełnosprawności i od możliwości niepełnosprawnego.

9.7.2

Psychoterapia elementarna — zadania pielęgniarki

W usprawnieniu psychicznym bardzo ważne jest stosowanie przez pielęgniarkę psychoterapii elementarnej. Leży to w zakresie kompetencji każdej pielęgniarki.

Podstawą psychoterapii elementarnej jest przyjęcie postawy terapeutycznej w kontakcie i komunikowaniu się z człowiekiem chorym oraz stosowanie środków psychologicznych zmierzających do osiągnięcia następujących celów:

1.    Łagodzenie napięć i negatywnych emocji wywołanych sytuacją choroby, leczenia, utraty sprawności. Ważne jest tu nawiązanie dobrego kontaktu z pacjentem, dzięki czemu poczuje się on bardziej bezpieczny. Zaspokojenie psychicznych potrzeb niepełnosprawnego może polegać na: wysłuchaniu, wyjaśnieniu, udzieleniu rady, pomocy w odreagowaniu napięć. Zapewnieniu bezpieczeństwa sprzyja informowanie i wyjaśnienie podopiecznemu tego, co będzie się z nim działo, spowodowanie, aby był coraz bardziej samodzielny i samowystarczalny (a więc niewyręczanie go w tym, co może sam wykonać), by mógł kontrolować swoją sytuację, aby brał udział w samopielęgnowaniu.

2.    Uruchamianie sit psychicznych do walki z chorobą (również z niepełnosprawnością). Należy koncentrować się na uzyskiwaniu sprawności, drobnych osiągnięciach chorego, a nie na jego problemach. Ważne jest dostrzeżenie pozytywnych stron osobowości chorego potrzebnych do uzyskiwania lepszej sprawności, tzn. optymizm, otwartość, upór, konsekwencja w działaniu. Pacjenta należy pozytywnie nastawić do faktu usprawnienia, kierować jego wyobrażenia na stan pełnego zdrowia.

727