57823 skanuj0019

„Istotą porozumiewania się jest [...] podanie słuchaczowi przed mówiącego pewnej informacji. Może to odbyć się w ten sposób, że odbiorcy przekazuje się tylko treść, ale często się zdarza, iż proca podania wiadomości jest się w stanie oddziałać równocześnie na uczucie odbiorcy. [...] Obserwując różne wypowiedzi, jakie się mogą zdarzyć, stwierdzamy, że informacja zawarta jest w nich zawsze. [...] Natomiast oddziałanie na stronę uczuciową słuchacza nie jest za każdym razem konieczne. [...].

I dalej:

„Kiedy rozpatrujemy wypowiedzi nacechowane emocjonalnie! musimy wziąć pod uwagę jeszcze dwie sprawy: po pierwszd winniśmy pamiętać, iż emocjonalnie można oddziałać na słucha! cza także gestem, uśmiechem, skrzywieniem i różnymi innymi! środkami. Umawiamy się jednak, że nas będą interesować tutaj \ czynniki wyłącznie językowe, bez elementów innorodnych. Drugą sprawą jest to, że ta sama wypowiedź może mieć różną wartość emocjonalną w zależności od odbiorcy. Niesłychanie ważna jest^f tutaj postawa odbiorcy (np. przy czytaniu poezji jego znajomość literatury, wykształcenie i indywidualna wrażliwość), a także aktualny nastrój. Z tego powodu rozważania nad stroną emocjonalną tekstów mają zawsze charakter w mniejszym lub więk! szym stopniu subiektywny.

[...] pragniemy [...] podkreślić, iż o pojawieniu się stanów! emocjonalnych w psychice ludzkiej i ich społecznym rozprzestrj rzenieniu decydują w znacznej mierze same wypowiedzi językowe. [...] Ze stanowiska ściśle lingwistycznego, stwierdza się w języku specjalnie charakteryzujące je środki. Dlatego też wyróżnimy tutaj osobną funkcję języka i nazwiemy ją funkcją em o cj o n a 1 n ą. [...] Podobnie jak funkcja komunikatywna, funkcja emocjonalna może być zrealizowana w maleńkim zespole liczącym co najmniej dwie jednostki, nadawcę i odbiorcę”¹.

Autor w zakończeniu rozważań na temat funkcji emocjonalnej stwier- ,] dza, że funkcji tej nie da się oddzielić zupełnie jasno od funkcji komunikatywnej, gdyż zwykła informacja, nie nacechowana emocjonalnie, może także wywoływać u odbiorcy reakcje emocjonalne.

W dalszym ciągu prezentowania własnego modelu funkcji języka. A. I Mfttll zajmuje się stosunkiem funkcji komunikatywnej do funkcji Mi*|mtiNywncj. Zauważa w związku z tym, że na ogół ci wszyscy badacze, klńi/y przyjmują jedną z nich, pomijają drugą. I wyjaśnia tę sprawę MMiłypująco:

„Przyjęcie funkcji komunikatywnej zakłada w zasadzie dotarcie znaku (także językowego, jeżeli rozpatrujemy inne kody) do świadomości słuchacza. W tym ujęciu krzyk «Pożar!» pociąga za sobą pojawienie się w umyśle odbiorcy mniej lub bardziej wyraźnego obrazu budynku objętego płomieniami. W wyniku tego odbiorca może podjąć jakieś działania [...].

Nie ulega wątpliwości, że posługiwanie się terminem funkcja impresywna jest ostrożniejsze niż przyjmowanie funkcji komunikatywnej, pomija się bowiem w ten sposób fazę wyobrażeń

I stwierdzanych lub mierzonych metodą introspekcji. Ale to zaciera nam jeden ważny fakt. Otóż wiemy, że w przypadku człowieka możemy oddzielić pojęcie funkcji komunikatywnej od impresywnej.

' Natomiast gdy chodzi o sposoby porozumiewania się zwierząt, nie potrafimy tu nic pewnego powiedzieć

i kolei Antoni Furdal przechodzi do omówienia funkcji symbolicznej, której istnienie wynika z przyjęcia funkcji komunikatywnej I amocjonalnej oraz ze schematu K. Biihlera. Autor uważa, że termin •• luakcja symboliczna > jest najlepszy spośród innych proponowanych (•lin lnów. Funkcję symboliczną uważa się za równie oczywistą jak Imikcję komunikatywną, występuje ona jednak na innej płaszczyźnie niż liinkcja komunikatywna i emocjonalna.

„Te są bowiem funkcjami języka, jakie pełni on wobec społeczeństwa. Symboliczna zaś jest funkqą języka wobec rzeczywistości³³. Nie zmienia tego fakt, że język symbolizując rzeczywistość symbolizuje ją właśnie społeczeństwu. Na tym właśnie polega społeczny charakter omawianej funkqi, ale punkt właściwego odniesienia jest inny [,..]”³⁴.

“ lw„ s. 50—51.

" l*r/.oz rzeczywistość autor rozumie wszelkie fakty realne lub istniejące tylko w naszej Wyobraźni, o których można przekazać informacje za pomocą języka (np. jastrząb jest Milkłem, ale też: dziś rano widziałem w lesie krasnoludka), jw., s. 53.

^ Jw., s. 53.

39

1

A. Furdal, op. dt., 49—50.