64010 skanuj0008 (362)

„Istotą porozumiewania się jest [...] podanie słuchaczowi przez mówiącego pewnej informacji. Może to odbyć się w ten sposób, że odbiorcy przekazuje się tylko treść, ale często się zdarza, iż prócz podania wiadomości jest się w stanie oddziałać równocześnie na uczucie odbiorcy. [...] Obserwując różne wypowiedzi, jakie się mogą zdarzyć, stwierdzamy, że informacja zawarta jest w nich zawsze. [...] Natomiast oddziałanie na stronę uczuciową słuchacza nie jest za każdym razem konieczne. [...].

I dalej:

„Kiedy rozpatrujemy wypowiedzi nacechowane emocjonalnie, musimy wziąć pod uwagę jeszcze dwie sprawy: po pierwsze winniśmy pamiętać, iż emocjonalnie można oddziałać na słuchacza także gestem, uśmiechem, skrzywieniem i różnymi innymi środkami. Umawiamy się jednak, że nas będą interesować tutaj czynniki wyłącznie językowe, bez elementów innorodnych. Drugą sprawą jest to, że ta sama wypowiedź może mieć różną wartość emocjonalną w zależności od odbiorcy. Niesłychanie ważna jest tutaj postawa odbiorcy (np. przy czytaniu poezji jego znajomość literatury, wykształcenie i indywidualna wrażliwość), a także aktualny nastrój. Z tego powodu rozważania nad stroną emocjonalną tekstów mają zawsze charakter w mniejszym lub większym stopniu subiektywny.

[...] pragniemy [...] podkreślić, iż o pojawieniu się stanów emocjonalnych w psychice ludzkiej i ich społecznym rozprzestrzenieniu decydują w znacznej mierze same wypowiedzi językowe. [...] Ze stanowiska ściśle lingwistycznego, stwierdza się w języku specjalnie charakteryzujące je środki. Dlatego też wyróżnimy tutaj osobną funkcję języka i nazwiemy ją funkcją e m o c j o n a 1 n ą. [...] Podobnie jak funkcja komunikatywna, funkcja emocjonalna może być zrealizowana w maleńkim zespole liczącym co najmniej dwie jednostki, nadawcę i odbiorcę”¹.

Autor w zakończeniu rozważań na temat funkqi emocjonalnej stwierdza, że funkqi tej nie da się oddzielić zupełnie jasno od funkcji komunikatywnej, gdyż zwykła informacja, nie nacechowana emocjonalnie, może także wywoływać u odbiorcy reakcje emocjonalne.

W dalszym ciągu prezentowania własnego modelu funkcji języka, A. Furdal zajmuje się stosunkiem funkcji komunikatywnej do funkcji impresywnej. Zauważa w związku z tym, że na ogół ci wszyscy badacze, którzy przyjmują jedną z nich, pomijają drugą. I wyjaśnia tę sprawę następująco:

„Przyjęcie funkcji komunikatywnej zakłada w zasadzie dotarcie znaku (także językowego, jeżeli rozpatrujemy inne kody) do świadomości słuchacza. W tym ujęciu krzyk «Pożar!» pociąga za sobą pojawienie się w umyśle odbiorcy mniej lub bardziej wyraźnego obrazu budynku objętego płomieniami. W wyniku tego odbiorca może podjąć jakieś działania [...].

Nie ulega wątpliwości, że posługiwanie się terminem funkcja impresywna jest ostrożniejsze niż przyjmowanie funkcji komunikatywnej, pomija się bowiem w ten sposób fazę wyobrażeń stwierdzanych lub mierzonych metodą introspekcji. Ale to zaciera nam jeden ważny fakt. Otóż wiemy, że w przypadku człowieka możemy oddzielić pojęcie funkcji komunikatywnej od impresywnej. Natomiast gdy chodzi o sposoby porozumiewania się zwierząt, nie potrafimy tu nic pewnego powiedzieć [...]”³².

Z kolei Antoni Furdal przechodzi do omówienia funkcji symbolicznej, której istnienie wynika z przyjęcia funkcji komunikatywnej 1 emocjonalnej oraz ze schematu K. Buhlera. Autor uważa, że termin < funkcja symboliczna > jest najlepszy spośród innych proponowanych terminów. Funkcję symboliczną uważa się za równie oczywistą jak funkcję komunikatywną, występuje ona jednak na innej płaszczyźnie niż funkcja komunikatywna i emocjonalna.

„Te są bowiem funkcjami języka, jakie pełni on wobec społeczeństwa. Symboliczna zaś jest funkcją języka wobec rzeczywistości³³. Nie zmienia tego fakt, że język symbolizując rzeczywistość symbolizuje ją właśnie społeczeństwu. Na tym właśnie polega społeczny charakter omawianej funkcji, ale punkt właściwego odniesienia jest inny [...]”³⁴.

** Jw., §. 50—-51.

" Przez rzeczywistość autor rozumie wszelkie fakty realne lub istniejące tylko w naszej wyobraźni, o których można przekazać informacje za pomocą języka (np. jastrząb jest lilakiem, ale też: dziś rano widziałem w lesie krasnoludka), jw., s. 53.

" Jw., s. 53.

39

1

A. Furdal, op. cit., 49—50.