59223 P1190812 (2)

169

168

169

168

o luminj ponad 110 a, wysoki na 8 a /a p larwo tnie na 11 • II ■/»

Otarł odsłony pierdoleni ea a |luAv. Oblioaa alf_v da nasyp karhona /około 30 ftyo bV wznosiło około 150 ładni prasa okres roka, V oen-tns kurhanu znajdowała alf ko a ora /1Ó0 x 200 om/ abudowana a kanion! • Strop koaory saajkały fiaty, tworaąco t«v. falesytre sklepiania. dolany wownftrsna koaory były polepiona fllną i Balowane aa biało i osorwono. fo wnętrzu koaory znajdowało alf naosynie gliniana nakryte nakrywa. V Jsgo wnętrza stała wykonana s blachy brązowej popielnice, także nakryta pokrywą, mewi orają oa wewnątrz przepalono sączątkl afiąsyany w wieka około 30 - %0 lat. Pocłiówok był wyposażo-ny w nó* brązowy, a loki orf s tułają wykonaną s brązu, dwia żelazne szpila laportowaaa z pslodalowsgo wschodu, kubek gliniany, na którego ucha zawisa zona była brąsowa braneolata, oraz w dalsze drobna wyroby. ¥ groblo znajdowało aif dal osy oh sześć naczyń gliniany oh.

V    dwóch a nich zlotons były przepalona esosątkl dwóoh ałodyoh kobiet. Pochówek ten datuje alf na IZ wiek p.n.a. Na uwagf zasługuje to, to naczynia gliniana znajdujące alf w wyposażeniu wykasują duda nawiązania do parani lrl kultury laty oklej. Grób z Seddln, a także inna bogato wypoaatono groby owada alf za pochówki naoZelników płoniemy oh lab wodaów lokalnych, śwladoaą ona o la tułaniu poważnego zróżnicowania społecznego w środowisku kultury zaordyJakieJ.

V obrębia kultury nordyjeklej rozpowszechniony był zwyczaj zatapiania w ba gna oh lob w natnralnynh zbiornikach wodnych /jeziorach ozy rzekach/ ofiar w po* tao i skarbów złożony oh s licznych wyrobów brązowych, a niekiedy ze złotych. ¥ skarbach tych, uważany oh aa wotywne, spotyka alf obok innych przedniotów naczynia brązowo. Są to nifdzy innymi bogato zdobione ezerokootworowe naczynia miaowate ■ dnsa oaekrągl onya lub stołkowa to aakońc zonyza, zaopatrzona w dwa uchwyty do zawieszenia. Znajdowano taż w podobnych warunkach brązowe trąby /lary/ 1 wykonane z brązu, bogato zdobiona wózki kultowa.

V    torfowiskach natrafia elf też na zatopione olała ludzkie, niekiedy debrze zakonserwowane dzięki wlaóclwoóolon złoża /możllwu nawet okazała się analiza treści żołądka of lary/, która uważa alf także aa ofiary, składano Jeazoze w opoce brązu.

■a terenach zachodni ch wybrzeży Norwegii 1 na wybrzeżach Szwo-ojl, zwłaoooza w okrfgu Bohualan występują ryty naskalna, która datuje olf na epokę brązu 1 wiąże z kulturą aordyjeką /tabl. XXI, 11-•11/• Podstawę do datowania stanowią nifdzy innymi wyobrażania róż-ayoh przedniotówt uleczy, siekier, które odpowiadają bardzo typom rozpowszechnionym w epooe brązu. Spotyka aif ten liczne sosny f lguroln# a dosyć schematyczni# wyobrażonymi postaciami ludzi, zwierząt oraz

s wyobrażeniami wozów, łodzi 1 seó. Znano są nomy orki sa pornooą ro— dla n użyciom zwierzęcej siły pociągowej osy taż neony walki, la podobna ryty natrafiono na płytach tworzących żetony grobu skrzynkowego w Kirik we wschodniej Ssweojl. Zbliżone styllżtyemle są wyobrażanie, między innymi antropomorf iczns, wyryte na niektórych wyrobach brązowych, zwłaszcza na brzytwach. Ryty skalne m południowo—zachodniej Skandynawii są dla nas dodatkowym źródłem informacji na temat różnych dziedzin życia ludności /uprawa ziemi, sposoby komunikacji 1 ądo— waj 1 wodnej/ kultury nordyjeklej w młodszej epooe brązu.

b. Kraje wechodnlobałtypki#

V młodszej fanie XXX i w początkach I? okresu epoki brązu na teren krajów wsohodnlobeltyokioh napływały wyroby brązowe pochodzące M środowiska kultury nordyjakiej. Wyroby te dpstawały aif na wybrzeża wschodniej części Bałtyku drogą morską s południowej Snweoji, poprzez Ootłondif i pracz Wyspy Alandżkle. Pojawiają aif także na wybrzeża oh ws chodnlobał ty oki oh wyroby brązowe wywodzące elf za środowiska kultury łużyckiej. Napływ owych wyrobów świadczy o rozwoju wymiany handlowej w strefie Bałtyku. Jako ważny produkt lokalny w grę tu bożo oho-dzió bursztyn bałtycki, zwłaszcza pozyskiwany na ter omie Sambil 1 w rejonie ujścia Niemna. Duże znaczenie dla aktywizacji a trafy wschodnio-buł ty oklej wywarł dalekosiężny szlak komunikacyjny, łączący tereny ws chodnlobał ty oki a u florze o o im górnej 1 środkowej Wołgi i na strofą urelską. Szlak ten przyczynił się do rozwoju terenów położonych nad Zatoką Ryską 1 nad dolną Dświs^. Wzdłuż tego szlaku napływały od wschodu wyroby brązowo ze strefy maehodnioumlakiej •

Uważa się /L. Oku li oz/, że wzdłuż szlaku łączącego dorzecze Wołgi za wschodnim Bałtykiem napływały ze wschodu transporty miedzi mml— skioj, a byó może także ałtajskiej /ze śladowymi domieszkami srebra/. Zapewnienie stałego dopływu miedzi było niezwykle ważne dla rozwiniętego przemysłu odlewniczego w środowisku kultury nordyjeklej, który praktycznie nie dysponował własnymi złożami surowcowymi• Omawiany tu szlak handlowy biegł z Zatoki Ryskiej w górę Dśwlny, a następnie poprzez dział wodny do Wołgi 1 wzdłuż tej rzeki na wschód, aż de ujśola Komy lub Białej i dalej ku wschodowi w górę tych rzek, aż do strefy zacliodniouralsklej. Rozpatruje się też możliwość Wykorzystywania w młodszej opooo brązu szlaku biegnąoogo Jeszcze bardziej na północy, poczynając od Zatoki Fińskiej, poprzez Jeziora Ładoga 1 Onoga, a dalej ku wschodowi rzokami Suchomą 1 Wyozegdą ku Kamie.

Wykorzystanie szlaków północny oh łącząoyeh wschodni Bałtyk z Uralem Jest poświadczone niezbyt licznymi wyrobami typa wschodniego, pochodzącymi Już a XXIX wieku p.n.e. Szlak ton, znany Już dawniej, *o-