WA30881 I902 SZSTEMATZCYNZ KURS2 I djvu

169 —

do wychodźtwa. Wychodźcy zabierali z sobą, na łódź żywność, oswojone zwierzęta i nasiona. Łódź ruszała w drogę, niewiadomo dokąd i bez pewności, czy zawinie do jakiegokolwiek brzegu. Załoga zapewne ginęła w morzu niejednokrotnie. Niekiedy szczęśliwie przybijała do brzegu, który, jeśli był bezludny, brała w posiadanie. Pomimo nizkiego stanu kultury, wiadomości żeglarskie, astronomiczne i gieo-graficzne były bardzo posunięte. Dzieci niemal jednocześnie uczyły się chodzić i pływać. Kobiety z niemowlętami na plecach rzucały się w bałwany morskie podczas nadchodzącej burzy—dla igraszki, albo z wodospadem górskim spadały na dół. Morze było ulubionym żywiołem; istniały gry, kiedy dwie partje, pogrążając się kolejno na dno, leżące dziesięć stóp pod wodą, przerzucały olbrzymi głaz jaknajdalej w kierunku przeciwnej mety, pozostając niekiedy po cztery minuty pod powierzchnią. Inicjatywie osobistej towarzyszył polot wyobraźni, ujawniającej się w bogatej mitologji.

Jałowe wybrzeże lub nieznaczne wysepki, zmuszając mieszkańców do wydzierania utrzymania żywiołowi morskiemu i przyuczając do żeglarstwa, wyrabiały inicjatywę, śmiałość i krew zimną, potrzebne w podróżach. Rozmaitość płodów na nieznacznej przestrzeni prowadziła do powstania wczesnej wymiany i zaznajomienia się z płodami dalszych okolic, do konieczności utrwalenia wiadomości za pomocą znaków; handel zaś ćwiczył jeszcze bardziej rzutkość, wynalazczość i fortele umysłowe. Pomorzanie, za-