59225 skanowanie0054 (16)

540

TABULA RASA

geny i środowisko) od liczby jeden (która stanowi sumę oddziaływania genów, środowiska wspólnego i środowiska swoistego). Przyjmując ten sam tok rozumowania, możemy mierzyć ów wpływ w badaniach nad rodzeństwem adopcyjnym, odejmując od liczby jeden współczynnik odzićdziczal-ności oraz współczynnik wpływu środowiska wspólnego. W praktyce wszystkie te obliczenia są znacznie bardziej skomplikowane, ponieważ często dotyczą oddziaływań nieaddytywnych, czyli takich, w których całość nie jest prostą sumą części składowych, a także ze względu na szum statystyczny. Poznałeś już jednak podstawową logikę owych oszacowań.

Co wynika z badań? Wpływ środowiska wspólnego okazuje się niewielki (niespełna 10% wariancji), często nieistotny statystycznie, w wielu wypadkach niepotwierdzony wynikami innych badań, a nierzadko po prostu zerowy²⁴. Turkheimer wykazał się ostrożnością, mówiąc, że wpływ środowiska jest słabszy niż oddziaływanie genów. Wielu genetyków behawioralnych posuwa się znacznie dalej i twierdzi, że jest on nieistotny, zwłaszcza w wypadku osób dorosłych (w dzieciństwie iloraz inteligencji ulega wpływom środowiska wspólnego, ale z biegiem lat te oddziaływania niemal zupełnie zanikają).

Na jakiej podstawie sformułowano te wnioski? Wyniki badań są jednoznaczne. Po pierwsze, dorosłe rodzeństwo jest do siebie podobne niezależnie od tego, czy dorastało razem, czy osobno. Po drugie, rodzeństwo adopcyjne nie jest do siebie bardziej podobne niż para ludzi losowo wybranych spośród przechodniów na ulicy. Po trzecie wreszcie, bliźnięta jedno-jajowe nie są do siebie bardziej podobne, niż można by oczekiwać na podstawie oddziaływania ich wspólnych genów. Podobnie jak w wypadku pierwszego prawa genetyki behawioralnej, sama zgodność wyników uzyskanych za pomocą trzech zupełnie różnych metod badawczych (porównywanie bliźniąt jednojajowych z dwujajowymi, rodzeństwa wychowywanego razem z rodzeństwem dorastającym osobno oraz rodzeństwa adopcyjnego z rodzeństwem biologicznym) skłania nas do wniosku, że zaobserwowany wzorzec zależności jest prawdziwy. Wspólne doświadczenia będące następstwem wychowywania się w jednej rodzinie okazują się niemal nieistotne dla tego, na jakich ludzi wyrasta badane rodzeństwo.

Ważne zastrzeżenie: Różnice między rodzinami nie mają znaczenia wewnątrz badanych prób, w których odsetek rodzin z klasy średniej był zazwyczaj większy niż w całej populacji. Jednakże różnice między bada-

²⁴ Bouchard, 1994; Harris, 1998a; Plomin i Daniels, 1987; Rowe, 1994; Turkheimer i Wal-dron, 2000. Przykładem wyniku niepotwierdzonego w innych badaniach jest sformułowany niedawno wniosek Kruegera, Hicksa i McGue (2001), że wspólne środowisko wpływa na skłonność do zachowań altruistycznych, czemu przeczą rezultaty badania Rushtona i współpracowników (1968), w którym posługiwano się podobnymi metodami, badając większą próbę.