59324 skanuj0246 (5)

C2/c (Z = 4) i Pbca (Z = 4). Jeżeli dla PI Z = 1 lub dla P2₁/c Z = 2, środki symetrii cząsteczek pokrywają się ze środkami krystalograficznymi; przypadek taki występuje najczęściej. Gdy, przeciwnie, w tych grupach odpowiednio Z = 2 lub 4, występuje przypadek nadsymetrii — środki cząsteczek nie pokrywają się ze środkami krystalograficznymi, nie są więc środkami symetrii dla całej struktury. W grupach C2/c i Pbca środki cząsteczek są środkami symetrii kryształu, jeżeli Z = 4.

Tablica 2.47

Grupy przestrzenne najgęstszych ułożeń cząsteczek o symetrii punktowej 1 lub i

Symetria cząsteczek		Grupa przestrzenna	Z
	jeden	P212l21	4
1	enancjomer	P21	2
	kryształ	P2Jc	4
	racemiczny	PI	2
		pT	1 (lub 2)
		P2Jc	2 (lub 4)
		C2/c	4
		Pbca	4

3. Cząsteczka wykazuje wyższą symetrię. W krysztale zachowuje ona tylko część tej symetrii, część odpowiadającą wymaganiom maksymalnej zwartości. Środek symetrii odpowiada zawsze strukturze zwartej (patrz wyżej), inne elementy są jednak zachowane w przypadku, gdy cząsteczka ma kształt szczególnie prosty lub odpowiadający ułożeniu najgęstszemu, co występuje na przykład dla SP(C₂H₅)₃.

Te reguły, wiążące symetrię cząsteczki z symetrią kryształu, zostały dobrze sprawdzone na licznych przykładach. Można odesłać Czytelnika do danych zawartych w p. 3.2.1. Dane te nie są jednak ścisłe, nawet bowiem w cząsteczkach pozbawionych symetrii specyficzne oddziaływania kierunkowe, np. wiązanie wodorowe, mogą doprowadzić do powstania struktur nie odznaczających się największą możliwą zwartością.

2.2.5. Struktury pośrednie

Charakter wiązań występujących w kryształach atomowych jest podobny jak w przypadku kryształów molekularnych, zbliżona jest więc też wytrzymałość tych struktur w trzech wymiarach przestrzeni. Nawet w przypadku kryształów molekularnych, w których występują bardzo różne siły wiążące, zależnie od tego czy chodzi o siły działające między atomami tej samej cząsteczki, czy też między atomami różnych cząsteczek, wystarcza potraktowanie cząsteczek jako najmniejszych jednostek strukturalnych, z których konstruuje się kryształ.

Oprócz tych struktur istnieją inne, w których charakter wiązań walencyjnych w dużym stopniu zależy od kierunku. Konsekwencją tego jest wyraźna anizotropia różnych właściwości fizycznych. Już poprzednio, omawiając jonowe struktury MX₂, wspomniano o struk-

248