60976 Obraz6 (98)

giełdzie, ponieważ różnica cen kupna i sprzedaży oferowanych walorów jest z reguły niewielka. Warunkują to zasady wykonywania handlu giełdowego obowiązujące na różnych giełdach, którym zależy, by chęć market makers osiągania nadmiernego zysku kapitałowego (Capital gain) nie przeszkadzała w zapewnieniu ciągłości obrotów; pośrednio chodzi o zapewnienie maksymalizacji obrotów. Stąd też ta grupa maklerów podlega bardziej rozbudowanym przepisom. W stosunku do nich stosuje się najwyższe wymagania dotyczące kwalifika-cyji i bardzo dokładny system ewidencjonowania obrotów oraz kontroli zawartych transakcji. Dodajmy także, iż poza obowiązkiem zapewnienia ciągłości obrotów określonymi papierami wartościowymi na giełdzie, na market makers ciąży zazwyczaj odpowiedzialność za jej dobre imię.

Na giełdzie może również wystąpić grupa samodzielnych uczestników reprezentujących banki. Pełnią oni rolę tzw. komisantów, gdy przeprowadzają transakcje na rachunek swoich zleceniodawców. Mogą oni również zawierać transakcje własne, czyli we własnym imieniu i na własny rachunek.

Nadmieńmy jeszcze, iż osoby prywatne oraz inne podmioty zainteresowane przeprowadzaniem transakcji giełdowych mogą ich dokonać za pośrednictwem banków lub firm maklerskich. Warunkiem ich wykonania jest posiadanie specjalnego rachunku, a w przypadku kupna — zdeponowanie określonej kwoty pieniędzy. Można wyróżnić dwa rodzaje rachunków prowadzonych przez biura maklerskie: gotówkowe (cash account) i kredytowe (margin account). W pierwszym przypadku zapisuje się na nim zakupione dla klienta walory', ale dopiero po przekazaniu przez niego odpowiedniej kwoty, co powinno nastąpić w określonym czasie od daty zakupu, oraz wpływy' gotówki po sprzedaży posiadanych przez klienta w'alorów. W drugim przypadku klient może uzyskać kredyt na częściowe sfinansowanie zakupu walorów przy odpowiednim oprocentowaniu i zabezpieczeniu.

Pozostałymi grupami uczestników giełdy są urzędnicy i goście. Do pierwszej grupy zalicza się te osoby, które tylko na pewien czas zostały dopuszczone do handlu giełdowego. Mogą to być kompetentni pracownicy banków i firm maklerskich, którzy zawierają transakcje giełdowe z upoważnienia, w imieniu i na rachunek swoich pracodawców. Z kolei druga grupa to osoby przebywające na giełdzie, które nie mają prawa uczestnictwa w handlu giełdowym. Są to zazwyczaj osoby stanowiące personel pomocniczy instytucji pośredniczących w transakcjach. Zaliczani są do nich także pracownicy giełdy, reporterzy prasowi, radiowi i telewizyjni, a także inne osoby mające pozwolenie na czasowe przebywanie na terenie giełdy.

4.3. Rodzaje zleceń giełdowych

Transakcje giełdowe dokonywane przez maklera na rzecz jego klientów odbywają się na podstawie składanych przez nich w biurze maklerskim zleceń. Biorąc pod uwagę jedynie akcje stwierdzamy, że zlecenia kupna-sprzedaży mogą mieć dosyć zróżnicowany charakter. Ich najważniejsze rodzaje obecnie to:

1.    Market order. Jest to zlecenie wykonywane w bardzo krótkim czasie od momentu otrzymania, np. na NYSĘ praktycznie w ciągu kilku minut. W tej sytuacji inwestor sam śledzi zmiany kursów interesujących go walorów, podejmuje decyzję o realizacji transakcji i przekazuje maklerowi do wykonania. Szybkość podjęcia i realizacji decyzji jest w tym przypadku ważna, ponieważ w tym samym czasie podobną decyzję może podjąć inny inwestor, a następny pakiet może być oferowany po gorszej cenie. Są jednak również takie sytuacje, w których oferowana cena może być lepsza. Zwykle jednak inwestor podejmuje decyzję „przeczuwając” określoną tendencję kursu. W praktyce więcej takich przypadków występuje przy sprzedaży niż przy zakupie. Zlecenia market order są bardzo popularne na dużych giełdach, na które przychodzą wielcy inwestorzy wyposażeni w odpowiedni sprzęt komputerowy. Mogą być nimi zainteresowane również firmy maklerskie.

2.    Limit order (zlecenie z limitem ceny). W tym zleceniu podstawą jest określenie granicy ceny, przy której transakcja sprzedaży lub kupna dla klienta jest możliwa do zrealizowania. Klient może określić limit ceny kupna akcji, np. na poziomie 60 zł (co oznacza: nie po wyższej cenie niż) lub ceny sprzedaży akcji, np. na poziomie 50 zł (co oznacza: nie po niższej cenie niż). Podstawą składania zlecenia limit order jest przypuszczenie, iż kursy akcji przyjmą korzystne dla inwestora tendencje i będzie on miał wyższą korzyść niż przy zakupie natychmiastowym. Oczywiście skala tej korzyści będzie zależeć od trafności przewidywania zmiany kursu. Zlecenie to może być również zamienione na zlecenie market order, np. w trakcie śledzenia sytuacji na rynku giełdowym przez dużych inwestorów. Zlecenia limit order stosuje się zazwyczaj, gdy zmiany kursów mają charakter cykliczny, tzn. gdy cena danego waloru waha się w pewnym przedziale wartości. Jest to swego rodzaju zabezpieczenie przed dokonaniem transakcji w złym momencie. Zlecenia limit order mają określony czas ważności lub są ważne na czas nieokreślony (do momentu odwołania). W Stanach Zjednoczonych takim terminem jest najczęściej 1 dzień (tzn. do końca danego dnia, w którym zostało zawarte), w Europie czas ten jest zwykle dłuższy, np. w Niemczech trwa do końca danego miesiąca, a następnie jest automatycznie unieważniane. Dla dłuższych okresów stosowane bywają zlecenia o charakterze otwartym (open order), które pozostają ważne aż do momentu odwołania.

3.    Stop order. Zlecenie to jest również ograniczone limitem cenowym i bywa stosowane na ogół na giełdach o ruchu ciągłym, gdzie transakcje mogą być dokonywane w ciągu całej, zwykle kilkugodzinnej, sesji giełdowej. Jest ono w pewnym sensie odwrotnością zlecenia limit order. Różnica między nimi polega na tym, iż przy realizacji zlecenia limit order makler ma obowiązek poczekania do momentu, w którym kursy osiągną odpowiedni poziom (podane limity), natomiast przy zleceniu stop order makler powinien przystąpić do realizacji transakcji, wycofując się jednak, gdy np. cena sprzedaży spadnie zbyt nisko, a cena kupna wzrośnie zbyt znacząco. Oznacza to, iż przy zleceniu stop order makler musi działać stosunkowo szybko, by cena nie pogorszyła się ponad oczekiwania klienta. Zasadą tego zlecenia jest, iż cena jest określana

145