63541 na dz z pol002

CZĘŚĆ CZWARTA - ZAGADNIENIA ETNICZNE............................139

Uwagi wprowadzające................................................................... 141

ROZDZIAŁ I - STOSUNKI ETNICZNE W MŁODSZEJ

EPOCE KAMIENIA................................................143

ROZDZIAŁ II - ZAGADNIENIA ETNICZNE W EPOCE BRĄZU.... 145

ROZDZIAŁ III - PROBLEMY ETNICZNE U SCHYŁKU

STAROŻYTNOŚCI.............................................147

ROZDZIAŁ IV - DALSZE PERSPEKTYWY BADAŃ

ETNOGENETYCZNYCH....................................151

CZĘŚĆ PIĄTA - KULTURY ARCHEOLOGICZNE W DORZECZU

ODRY I WISŁY (ZARYS ENCYKLOPEDYCZNY).... 155

ZAKOŃCZENIE..................................................................................187

WAŻNIEJSZA LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA...............................189

SPIS ILUSTRACJI.................................................................................193

ILUSTRACJE DO CZĘŚCI PIĄTEJ......................................................197

WSTĘP

Bardzo często spotykamy się z pytaniem, powtarzanym od wielu lat: ..Po co nam historia’'? Niezależnie od tego, jakiej odpowiedzi udzielamy sobie na własny użytek, nie ulega wątpliwości, iż człowiek - jako istota rozumna - od zarania swoich dziejów wikłał się w historię. Dlatego też nie dziwią nas specjalnie pytania o celowość rozumienia i uprawiania historii, a więc mówiąc inaczej o pożytki płynące dla nas obecnie z istnienia oraz rozwoju historiografii.

W opracowaniu tym nie podejmuję się, rzecz jasna, poszukiwania odpowiedzi na sformułowane wyżej pytania. Chciałbym natomiast zastanowić się nad rolą i znaczeniem jednej z dyscyplin historycznych, a mianowicie archeologii. Matką archeologii w momencie jej narodzin była bowiem historia. To przecież odwieczne zainteresowanie przeszłością, z perspektywy pooświeceniowej koncepcji wiedzy dało początek życia tej rodzącej się właśnie dyscyplinie naukowej.

Na gruncie polskim odtwarzanie przeszłości polegało w pierwszym rzędzie na poszukiwaniu ..starożytności słowiańskich”. Świadectwami dawnej świetności kultury Słowian miały być pozostałości materialne kultury prasłowiańskiej, w tym prapolskiej, znajdowane w' ziemi. Romantyczne poczynania pierwszych „starożytników” przybierały z czasem postać coraz bardziej zorganizowaną. Stopniowo, nie bez oporów ze strony rozmiłowanych w przeszłości romantyków precyzowano zainteresowania, doskonalono metody, poszerzano zakres pierwszych amatorskich badań wykopaliskowych. Archeologia włączona została do nauki ogólnej zwanej antropologią.

Wśród badaczy najstarszej przeszłości stopniowo utrwalać się zaczęło przekonanie, iż archeologia zajmuje się rekonstrukcją przeszłości, a jej źródła to pozostałości kopalne ludzkiego działania. Akcent położony na ich badania z czasem stawał się tak silny, iż nawet jeszcze obecnie podzielany jest bez większych zastrzeżeń pogląd, iż archeologia to po prostu „nauka o artefaktach". Gdybyśmy dokonali przeglądu kilkudziesięciu różnych definicji archeologii, to okazałoby się, iż przedstawiciele tej dyscypliny za swoje powołanie uznają studia przedmiotów kopalnych, traktowanych jako „źródło" wiedzy o przeszłości. Mają one - zdaniem większości archeologów - podstawowe znaczenie w odtwarzaniu procesu historycznego.

Kazimierz Godłowski i Janusz Krzysztof Kozłowski - autorzy cennego, wielokrotnie wznawianego skryptu dla studentów historii, antropologii