64039 Zasady Wykładni Prawa L Morawski 7

Rozdział X. Zakres wykładni - wykładnia literalna, rozszerzająca... mm

przypadku cytowania przez nasze sądy wymienionych reguł, ale można uważać, że do logiki na której się one opierają nawiązują także nasze sądy¹³.

W niektórych sytuacjach dokonanie wykładni rozszerzającej lub zwężającej może uzasadniać rafcfo legis danego przepisu. Interesującym przykładem takiej sytuacji jest uchwała SN z 16 listopada 2000 r. (I KZP 35/00, OSNKW 2000/11-12/92), w której sąd interpretuje przepis art. 399 § 1 k.p.k. zgodnie z którym sąd powinien uprzedzić strony o zmianie kwalifikacji prawnej czynu na rozprawie i trafnie dowodzi, że ratio legis wspominanego przepisu polega na zapewnieniu stronom, a zwłaszcza oskarżonemu możliwości właściwego przygotowania się do postępowania, a jeśli tak to nic nie stoi na przeszkodzie, by sąd poinformował strony o zmianie kwalifikacji jeszcze przed rozprawą.

Jak wskazaliśmy wyżej, niezależnie od reguł szczegółowych przyjąć należy, że wykładnię rozszerzającą, podobnie zresztą wykładnię zwężającą (por. niżej), wolno będzie zawsze zastosować w sytuacjach uzasadnionych przez reguły odstępstwa, a więc wtedy, gdy wykładnia literalna prowadzi do ewidentnej sprzeczności z fundamentalnymi wartościami konstytucyjnymi, ad absurdum łub rozstrzygnięcia rażąco niesłusznego, niesprawiedliwego lub nieracjonalnego, w przypadku oczywistego błędu legislacyjnego, a zastosowanie wykładni rozszerzającej pozwała uniknąć takiego rezultatu (por. rozdz. V).

5. Wykładnia zwężająca

W orzecznictwie stosunkowo rzadko spotykamy się z orzeczeniami wskazującymi kiedy wykładnia zwężająca jest dopuszczalna lub niedopuszczalna. Można jedynie generalnie przypuszczać, że o ile sądy są niekiedy skłonne do rozszerzania zakresu regulacji czy zastosowania przepisów w kierunku wskazanym w przepisie przez normodawcę, o tyle wzbraniają się przeciwko ograniczaniu określonego w samym przepisie zakresu regulacji czy zastosowania widząc w tym dalej idącą ingerencję w wolę prawodawcy. Z tego to powodu przypadki stosowania wykładni zwężającej są rzadsze w porównaniu do wykładni rozszerzającej. Jak jednak wyżej wska-

'^:i B, Brzeziński, Podstawy wykładni prawa..., $. 49; idem, Zasad}' iv)'ldadni prawa podatkowego w krajach anglosaskich, Warszawa 2007, s. 73.

m * • 207 * ■