84488 Zasady Wykładni Prawa L Morawski9

■ ii

w ■ ■ Rozdział X. Zakres wykładni - wykładnia literalna, rozszerzająca...

skie. Wszelkie ich ograniczenia muszą być traktowane jako wyjątek i w związku z tym interpretowane ściśle lub zwężająco” (por. wyrok TK z 10 listopada 1998 r., K 39/97, OTK 1998/6/99). Warto zwrócić uwagę, że zdaniem TK spośród różnych praw i wolności obywatelskich na szczególną ochronę zasługują klasyczne prawa osobiste i polityczne, ponieważ w tych sprawach założeniem konstytucyjnym jest pozostawienie jednostce maksymalnej swobody, a wszelkim ograniczeniom tej swobody należy przypisywać skutki poważniejsze niż w innych sytuacjach (wyrok z 24 czerwca 1998 r. sygn. K. 3/98, OTK ZU Nr 4 1998/52/341). Do takich praw zalicza na przykład TK prawa wyborcze oraz prawo do sądu, ale niewątpliwie należą do nich również takie prawa i wolności jak wolność słowa (por. uchwałę SN z 25 marca 2003 r., I KZP 1/03, OSNKW 2003/3-4/26), sumienia, zrzeszania się, czy prawo własności prywatnej. W wszystkich tych przypadkach TK akcentuje fundamentalny charakter tych praw dla porządku demokratycznego oraz powołując się na zasadę państwa prawnego podnosi konieczność ich jak najszerszej interpretacji oraz na fakt, że wszelkie ich ograniczenia, chociaż nie można ich wykluczyć (por. art. 31 Konstytucji), muszą być poddane szczególnie surowemu reżimowi prawnemu (wyrok TK z 10 listopada 1998 r., K 39/97, OTK 1998/6/99; wyrok TK z 10 maja 2000 r., K 21/99, OTK 2000/4/109). Zasadę życzliwej interpretacji praw i wolności obywatelskich odnosi TK także do tzw. „ułomnych praw własnościowych” takich choćby jak spółdzielcze prawo do lokalu, które to prawa ze względu na potrzeby nowego ładu prawnego powinny być interpretowane w taki sposób, aby ich ochrona zbliżała się do ochrony przewidzianej dla prawa własności” (wyrok TK z 25 lutego 1999 r., K 23/98, OTK 1999/2/25). Mówiąc o zasadzie życzliwej interpretacji praw i wolności pamiętać trzeba, że przyjmując wykładnię rozszerzającą praw i wolności w każdym przypadku musimy brać pod uwagę istniejące możliwości prawne i faktyczne realizacji tych praw. Mówiąc o możliwościach prawnych mamy na myśli przede wszystkim to, by wykładnia rozszerzająca jednych praw i wolności nie dokonywała się kosztem ograniczania innych praw lub innych zasad prawnych, zwłaszcza wtedy, gdy te ostatnie w procesie oceny ich wagi uznamy za donioślejsze. Dokonując oceny wagi poszczególnych praw i wolności należy się kierować konstytucyjną zasadą proporcjonalności (szerzej na ten temat rozdz. VII). Interpretacja rozszerzająca praw i wolności nie może oczywiście ignorować obiektywnie istniejących możliwości faktycznych realizacji praw i wolności obywatelskich. Problem ten może dotyczyć praktycznie wszystkich praw, ale szczególnie

b ■ 199 * * *•