64981 Manikowska (50)

Korporacja uniwersytecka i promocja intelektualna

on dziełem Tomasza Strzempińskiego, ak opracowany został na podstawie traktatów przygotowanych przez Jakuba z Paradyża, Benedykta Hessego, Jana Ełgota i Wawrzyńca z Raciborza.

Drugim świadectwem rozwoju myśli żywej i nowatorskiej był rozkwit w drugiej połowie stulecia nauk ścisłych dzięki warunkom, jakie stworzyły uprawianiu tych dyscyplin dwie fundacje osobnych katedr. Krakowska szkoła astronomiczno-astrołogiczna, uchodząca na przełomie XV i XVI w. za najlepszą w Europie, mogła się poszczycić osiągnięciami co najmniej kilkunastu swoich profesorów, zastępująpych własnymi pracami starsze podręczniki i komentarze. Za ojca tej szkoły uważa się Marcina Króla z Żórawicy, choć nie był on pierwszym wybitnym astronomem krakowskim, za najważniejsze jej osiągnięcie — wykształcenie Mikołaja Kopernika, ucznia Wojciecha z Brudzewa. Słabnący w XVI w. rozwój nauki w Uniwersytecie Krakowskim, jego postępujący upadek, każą ocenić XV stulecie jako niemal „złoty wiek” uczelni krakowskiej, ale w istocie miała ona w tym okresie i lata załamań, gdy nie było nawet pewne, czy przetrwa kryzys. Było ich kilka. Pierwszy wiązał się z trudnościami startu i miał miejsce w latach 1408-1410. Największy bodaj kryzys dotknął uczelnię w latach dziewięćdziesiątych, a jego istotą były w pierwszym rzędzie spory doktrynalne, nabrzmiałe pod wpływem coraz silniejszej penetracji idei humanistycznych i oporu tradycyjnej scholastyki, która miała wyjść z tej walki zwycięsko.

Za miarę kryzysów w dziejach uniwersytetów przyjmuje się niekiedy gwałtowny spadek liczby immatrykulacji. W XV w. zapisało się do uczelni krakowskiej prawie 18 tysięcy studentów, z których około dwie trzecie pochodziło z ziem Królestwa i Litwy oraz ze Śląska. Liczba wpisów do uniwersyteckiej metryki wahała się, i to znacznie, z roku na rokoło Przyczyny gwałtownych spadków i wzrostu były bardzo różnej natury. Powstanie w 1409 r. uniwersytetu w Lipsku odsunęło, nie na (Rugo jednak, od uczelni krakowskiej chętnych wiedzy Ślązaków, ale już w 1408 r. do Album studiosorum wpisało się jedynie 35 studentów. Zniechęcały do zatrzymywania się w Krakowie wybuchające kilkakrotnie w tym stuleciu epidemie. Nieurodzaj

356. Konstelacje gwiezdne: Korona i Herkules; rysunki we fragmencie rękopisu astronomicznego wykonanego w Polsce, zapewne w Krakowie (f. 1), ok. poi. XV w.

w 1438 r., a rok potem zaraza i pożary w mieście wpływały na trudności ze znalezieniem stancji, głód i drożyzna potęgowały niedostatek materialny studentów. Poza tymi przyczynami, które określić wypada jako zewnętrzne w stosunku do uczelni, spadek wpisów w innych latach powodowany mógł być także kryzysem zaufania do Krakowskiej Wszechnicy, czy też, nie bez związku z panującą na niej atmosferą intelektualną, z racji dokonywanych reform programowych i zmian organizacyjnych, jak to było w latach trzydziestych i ponownie w połowie lat dziewięćdziesiątych.

357