65146 Obraz (231)

dość częstoiliwie, w innych zaś teoretycznie możliwych - wyjątkowo albo wcale, można też mówić o „charakterystycznym (frekwencyjnie istotnym) połączeniu wyrazów” jako okoliczności właściwej w sposób wyróżniony naszemu wyrażeniu.

f

\

Po trzecie, można zauważyć, że nasze wyrażenie po prostu jest ciągiem więcej niż jednego wyrazu graficznego. Nazwijmy tę właściwość „wdelowyrazowością graficzną”.

Po czwarte, można zauważyć, że nasze wyrażenie jest ciągiem więcej niż jednego wyrazu fonoiogicznego (dwa przyciski główne). Nazwijmy tę właściwość „wiełowyrazowością fonologiczną".

Alternatywę „wielowyrazowości graficznej” i „wielowyrazowości fonołogicznej” można nazwać „wiełowyrazowością” (niezwykle często oba składniki tej alternatywy są zrealizowane w tym samym obiekcie, tzn., ściślej, w obiekcie fonologicznym i obiekcie stanowiącym jego konwencjonalną reprezentację graficzną).

Po piąte, obserwowrane przez nas wyrażenie jest podzielne na dwie części dające się oddzielić od siebie najróżniejszymi wyrażeniami nie mającymi ewentualnie w ogóle nic do jego sensu, por. Nie wylewać, mój drogi, za kołnierz, to nic złego. Tę cechę podzielności (niekoniecznie, rzecz zrozumiała, jedynie na dwie części) można nazwać „nieciągłością” wyrażenia.

*

Po szóste, rozważane wyrażenie ma właściwości fleksyjne przywiązane nie do jego całości, lecz do określonych części. Jeżeli nawet nie zechcemy uznać jego części kołnierz za autentyczny biernik rzeczownika kołnierz, to musimy się zgodzić, że część nie wylewać ma ewidentne cechy fleksyjne czasownikowe. Tę właściwość dałoby się nazwać „nieglobalną fleksyjnością” (por. określenie pa3Ae/inHoo<j>opMnennocTb w pracy MoKHeHKO 1930: 4 i in).

Po siódme, rozpatrywane wyrażenie ma .jednolite znaczenie”, tzn. ewentualne komponenty znaczeniowe nie podlegają repartycji między owe przedtem wyróżnione części. Nazwijmy to zjawrisko za Andrzejem Lewickim „asumarycznością znaczenia”.

Po ósme, nasze wyrażenie odznacza się intuicyjnie niewątpliwą „obrazowością"; nie jest łatwo określić, na czym ona polega, ale "wstępnie nie sposób jest odrzucić taką charakterystykę.

Po dziewiąte, z cechą ..obrazowości” łączy się. ale jest też od niej ogólniejsza, cecha, którą można oznaczyć hasłem „ekspresywność” czy też „nacechowanie ekspresy trzio* stylistyczne'* (cecha ta przeciwstawiałaby się „neutralności¹").    *

Po dziesiąte, nasze wyrażenie nie stanowi formalnie zakończonego zdania, jest funk-torem. który dopiero w-raz z innymi wyrażeniami tworzy zdanie.

Po jedenaste, nie jest ono też zdaniem zamkniętym w sensie logicznym, tzn. nie obejmuje referencji do określonego przedmiotu; taką referencję musi z nim powiązać dopiero konkretny użytkownik.

Po dwunaste, rozpatrywane wyrażenie nie jest produktem połączenia składników z klas wyrażeń przemiennie łączących się ze sobą i tworzących w- ten sposób układy dw-ustronnie (tzn. i ze względu na kształt i ze w^rzględu na właściwości funkcjonalne, znaczeniowe) proporcjonalne (symetryczne), z klas. z których przynajmniej jedna ma cechę ogólną, nie polegającą na wspólnym wyliczeniu owych wyrażeń, wedle której są tworzone odpo wiednie złożenia z elementami drugiej klasy (nie wylewa za kołnierz nie ma się tak. na przykład, do nie wylewa pod stół. jak wrzuca za kołnierz ma się do wrzuca pod stół). Nie jest więc nasze wyrażenie tworem o właściwościach z pewnością najbardziej fundamentalnych dla działania językowego; do właściwości tych należy odwzorowywanie relacji (różnic i tożsamości) poza językiem przez symetryczne relacje w wyrażeniach oraz objawianie „nieograniczonej produktywności języka. Jest ono natomiast jako całość niepodzielnym (z tego punktu widzenia) składnikiem takich tworów.

Jakie klasy wyrażeń otrzymamy, skupiając się na poszczególnych wyróżnionych wyżej cechach i nie łącząc ich z innymi?

Cecha „odtwarzalności połączy z „klasycznymi” frazeologizmami wyrażenia jedno-wyrazowe. a także liczne wyrażenia wielo wyraz owe nie wykazujące innych cech spośród wymienionych przed chwilą. Tak na przykład w gabinecie rentgenowskim słyszymy gotową frazę Proszę wciągnąć powietrze, nie oddychać, która jest oczywistym złożeniem, por. Proszę wypuścić psa. przestać gadać: Polecani napisać wy;pracowanie, przestać gadać itci. Złożeniem jest też szablonowe powiedzenie żartobliwe kiedy byłem piękny i młody ... . Złożeniami są aforyzmy, np. Zgoda buduje, niezgoda rujnuje. Wyłącznie według

15