page0063

ZASŁUGI LITERACKIE. 6 I

zawodzie głośne sobie zdobył imię, na wielu innych zaś polach piśmiennictwa, przed nim albo mało albo wcale nie uprawianych, stworzył nowe, znakomite wzory, dotąd nie przewyższone. Jeżeli H e 1 e n i k i nie dorównywają nieśmiertelnym arcydziełom Herodota i Tucydydcsa, to Anabaza pozostanie na zawsze celującą monografią wojskową, Agezylausz pierwszą udaną próbą panegyri-cznej biografii; Cynegetyk, Hipparch ik, Hippika cennerni przykładami fachowego traktowania podobnych przedmiotów; ^Rzeczpospolita Lacedemończyków« i »Dochody« do-bremi okazami politycznej i finansowćj literatury; nareszcie Hieron i Cyropedya świetnemi produktami belletrystyki moralizującej. A bogatćj i rozmaitćj treści wtóruje przedziwna doskonałość stylu. Starożytni, wytrawni znawcy dobrego wysławiania się, nie szczędzą mu pochwał: Cyceron mowę jego znajduje słodszą od miodu; przypuszcza nawet, że Muzy same odzywały się przez jego usta¹); Kwinty lian wielbi jego przyjemność bez afektacyi; jego styl, modelowany przez Gracye; jego usta, na których rozsiadła się bogini namowy²). U greckich pisarzy z niemniejszym spotykamy się podziwem; D i o n i zy z H a 1 i k a rn ass u, Diogenes zLaerty, Dion Chryzostom, Lucyan, Longin, Hermogenes, rozkoszują w słodyczy, jasności i przezroczystości jego dykcyi³). Rzeczywiści sposobna ona jest do traktowania wszystkich przedmiotów i można z nićj zestawić, jak to zrobił rzekomy Arystydes w swojćj »Retoryce*, przykłady na wszystkie rodzaje stylu. Według trafnćj uwagi Diona Chryzostoma można w każdem po łożeniu, w każdej potrzebie znaleść wzór dobrego mówienia lub pisania w tym autorze wszechstronnym. A jego zasługa wyda się jeszcze większą, gdy zważymy, że od lat młodocianych przebywał na obczyźnie, wśród ludzi niepiśmiennych, mówiących źle po atycku lub narzeczem odmiennćm. Jeżeli od nich nauczył się

') Orat. 9, 32; Brut, 35, 132; Orat. 19, 62: Xenophontis voce Musas quasi locuias ferunt.

²)    Instit. orat. X, 1, 82: Xenophontis Mam jucunditatem inaffectatam, sed quam nulla consetjui affectatio possit ? ul ipsae sermonem finxisce Gratiae videantur etc.

³)    Dion. Halicar. epist. ad Cnej. Pomp. 4. p. 777 Diog. Laert. II. 6.

§. 57!    iMouaoc, gdzie może z Suidasem mb voce) należy czytać rca; D10

Chrysost. or. 18. p. 480, gdzie unosi się nad stylem Anabazy. Demetr. de elocut. §. So 89 et 279. Hermog. de ideis 2. 12. (edid. lValz Tom III. p. 392\

http://rcin.org.pl