65344 P1010348

278

Katarzyna Bratkowska

PRZYPISY

Numery w nawiasach to str wg: Cz. Miłosz, Dolina lisy, Kraków 1989.

IW L. Irigaray, Et Funt m bouge pas sam Fautn, Paris 1979;, -Speculum" Parts 1974; Amrnmtt msnm. De Friedrich Nietzsche, Paris 1980; Senes et pmrtmtts, Paris 1987; U Ttmpt Je U diffcrance. Fam 19S9;Je. tu, mem. Pour Im tmkmrt Je U differance, Paris 1990; Etn dtux, Parts 1997 (za: A. Araszkie-***• Ctmney ląd czarnego kontynentu. Relacja matka - ctrhm w ujęciu Luce lrigaray, w: Literatura i Gen der, red T. Korsak (w druku).

A. Araszkiewicz. ibidem.

Ibidem.

Pb. Chesler, Pmn and Madrtess, New York 1972, s. 158 (przekł. mój).

C. Lfvi-Strauss, Antropologia strukturalna, przekł. K. Pomian, Warszawa 1970, s. 107. Ibidem, s. 122.

Ibidem, s. 125.

Ibidem, s. 108.

for. K. Szczuka, Netta Mignę*. Goethe. Fontane, Freud, w; Odyseja wychowania, red. M. Janom, M- Żmigrodzka, Kraków' 1998, s. 333-A. Araszkiewicz, op. dr.

Ibidem.

Od kobiety do mężczyzny i z powrotem, red. J. Brach-Czaina, Białystok 1997, s. 24.

¹⁴    ). Kratera, La Reuolutm du langage poetiąue. L'avant-garde a la fiu du XIXe siecle:

ifllśmc ot Mailami, Paris 1974.

Cz. Miłosz, Na trąbach i na cytrze, w: tegoż, Wierne, Kraków-Wrocław 1984, s. 152. Odystya..., op. dt, s. 1)0.

Ibidem, s. 150.

Cz. Miłosz, Widzenia nad Zatoką San Francisco, Kraków 1989, s. 2).

Ibidem, t. 26.

Ibidem, s. 26.

*    Ibidem, s. 26.

Ibidem, s. 26.

8    Ibidem, s. 27.

*    Sadem, s. 27.

Osobny tekst os ten temat (Klątwa myśliwego) ukazał się w poświęconym męskiej tożsamości numerze „Bes Pabitct Non" 1999 tu 9.

Aneta Górnicka-Boratyńska

„Pustka na kanapie”, czyli o kobiecie w twórczości Michała Choromańskiego

Najnowsza angloamerykańska czy francuska literacka krytyka feministyczna nie zajmuje się już krytyczną albo dekonstrukcyjną analizą literatury pisanej przez mężczyzn. To już przeszło do historii¹. W Polsce jednak krytyka feministyczna dopiero się tworzy - wszystkie nurty spotykają się w niej jednocześnie.

Zdaniem Anny Nasiłowskiej, czytać feministycznie to znaczy .pytać o kobietę -kobietę w tekście, to inne «ja»”. Pytać o kobietę w tekście na poziomie konstrukcji bohaterów, narracji czy prezentacji doświadczeń płci w całości świata przedstawionego można zarówno w tekście męskim, jak i żeńskim. Tc zabiegi będą miały jednak różne efekty i cele. Czytając w ten sposób tekst kobiety, szukamy autoprezentacji, auroek-spresji, specyficznie żeńskich doświadczeń i specyficznie żeńskich kategorii sztuki. Nasza lektura tekstu męskiego podszyta jest podejrzliwością i nieufnością; o ile pierwszy typ lektury ma charakter raczej afirmacyjny, drugi - krytyczny i dekonstrukcyjny. Czytając tekst męski mniej pytamy o kobietę jako taką, a bardziej o sposób jej przedstawiania, o męskie spojrzenie na nią. Pytamy więc o kształt kultury, o formę patriarchatu.

W prozie pisarzy XIX i XX wieku kobiety bywają niekiedy ucieleśnieniem filozoficznych i artystycznych idei - Jagusia z Chłopów Reymonta, Madzia z EmancypantA Prusa, bohaterki Witkacego. Można zauważyć zadziwiającą powtarzalność sposobu pojmowania i opisywania kobiecości w literaturze przez pisarzy o bardzo różnych życiorysach, światopoglądach i upodobaniach estetycznych. Kobieta w polskiej, męskiej literaturze zaskakująco często pojawia się w perspektywie lękowej, kreacje bohaterek są różnymi formami artykulacji lęku przed kobiecością i tym, co żeńskie. Jednak nawet na tym tle proza Choromańskiego stanowi, ze względu na swój radykalny i niezmienny mizoginizm, pewien fenomen.

Twórczość Michała Choromańskiego (1904-1972) nie jest zjawiskiem nieistotnym - obejmuje ponad 40 książek. Pisań debiutował w roku 1931 dobrze przyjętą pnez krytykę (chwalili ją między innymi Krzywicki, Tuwim, Szymanowski, Witkacy)