85519 P1010349

279_ Katarzyna Bratkowska

PRZYPISY

Numery w nawiasach to str. wg Q. Miłosz, Dtliua U ty, Kraków 19R0.

Bw. L Irigaray. Bt 1'ttnt ne houge pat tam lautre, Paris 1979;, „Speculum" Parts 1974. Ammite «n'w, Dr Friedrich Nietzsche, Paris 1980; Sm et permu, Paris 1987; U Thapt de la dlffrann. Plans 19S9,./f. tu, mm Nur la aeltnre de la di firance, Paris 1990; Br* don, Paris 1997 (za: A Arartkie-atd, Cta*uy ląd tuarmgo kontynentu. Relacja matka - córka et ujęciu Lun Irigaray, nr. Literatura i Gtnder, red. T. Korsak (w druku).

A. Araszkiewicz, ibidem.

Ibidem.

Ph. Chesler, Wmar and Madness, New York 1972, l. 158 (prtekl. mój).

* C. Lóvi-Strauss, Antropologia strukturalna, prtekl. K. Pomian, Warszawa 1970, s. 107.

Ibidem, s. 122.

8 Ibidem, s. 123.

Ibidem, s. 108.

Fbr. K. Szczuka, Nuta Mignon Goethe. Fontom, Freud, w: Odyseja wychowania, red. M. Ja* nion, M. Żmigrodzka, Kraków 1998, s. 333.

A. Araszkiewicz, op. cit.

Ibidem.

Od kobiety do mężczyzny i z powrotem, red. J. Brach-Czaina, Białystok 1997, i. 24.

M J. Kristeva, La Rerolutton du langage poetiaue. L’avant-garde i la fiu dtt XIXe silcie: Lautrian. et Mailami, Paris 1974.

Cz. Miłosz, Na trąbach i na (fint, nr. tegoż, Wierne, Kraków-Wrocłiw 1984, s. 152. Odyseja..., op. cit., s. 130.

Ibidem, s. 1)0.

Cz. Miłosz, Widzenia nad Zatoką Sou Francisco, Kraków 1989, s. 25.

Ibidem, s. 26.

Ibidem, s. 26.

Ibidem, s. 26.

^    Ibidem, s. 26.

®    Ibidem, s. 27.

**    Ibidem, s. 27.

Osobny tekst na ten temat (Klątwa myśliwego) ukazał się w poświęconym męskiej tożsamości numerze „Res Publica Nora" 1999 nr 9.

„Pustka na kanapie”, czyli o kobiecie w twórczości Michała Choromańskiego

Najnowsza angloaracrykańska czy francuska literacka krytyka feministyczna nie zajmuje się już krytyczną albo dekonstrukcyjną analizą literatury pisanej przez mężczyzn. To już przeszło do historii¹. W Polsce jednak krytyka feministyczna dopiero się tworzy - wszystkie nurty spotykają się w niej jednocześnie.

Zdaniem Anny Nasiłowskiej, czytać feministycznie to znaczy „pytać o kobietę -kobietę w tekście, to inne «ja»". Pytać o kobietę w tekście na poziomie konstrukcji bohaterów, narracji czy prezentacji doświadczeń płci w całości świata przedstawionego można zarówno w tekście męskim, jak i żeńskim. Te zabiegi będą miały jednak różne efekty i cele. Czytając w ten sposób tekst kobiety, szukamy autoprezentacji, autoek-spresji, specyficznie żeńskich doświadczeń i specyficznie żeńskich kategorii sztuki. Nasza lektura tekstu męskiego podszyta jest podejrzliwością i nieufnością; o ile pierwszy typ lektury ma charakter raczej afirmacyjny, drugi - krytyczny i dekonstrukcyjny. Czytając tekst męski mniej pytamy o kobietę jako taką, a bardziej o sposób jej przedstawiania, o męskie spojrzenie na nią. Pytamy więc o kształt kultury, o formę patriarchatu.

W prozie pisarzy XIX i XX wieku kobiety bywają niekiedy ucieleśnieniem filozoficznych i artystycznych idei -Jagusia z Chłopów Reymonta, Madzia z Emancypantek Prusa, bohaterki Witkacego. Można zauważyć zadziwiającą powtarzalność sposobu pojmowania i opisywania kobiecości w literaturze przez pisarzy o bardzo różnych życiorysach, światopoglądach i upodobaniach estetycznych. Kobieta w polskiej, męskiej literaturze zaskakująco często pojawia się w perspektywie lękowej, kreacje bohaterek są różnymi formami artykulacji lęku przed kobiecością i tym, co żeńskie. Jednak nawet na tym tle proza Choromańskiego stanowi, ze względu na swój radykalny i niezmienny mizoginizm, pewien fenomen.

Twórczość Michała Choromańskiego (1904-1972) nie jest zjawiskiem nieistotnym - obejmuje ponad 40 książek. Pisarz debiutował w roku 1931 dobrze przyjętą przez krytykę (chwalili ją między innymi Krzywicka, Tuwim, Szymanowski, Witkacy)