65940 IMGg94

jak poprzednie, do odpoczynku i ożywienia wykładu. Przede wszystkim ułatwiają recepcję wykładu, gdyż pomagają zorganizować materiał nauczania, wykazać połączenia między elementami, wydobyć to, co najważniejsze. Jeżeli rysunki nie są zbyt skomplikowane, a nauczyciel nieźle radzi sobie z rysowaniem, to lepiej rysować w trakcie wykładu, gdyż proces tworzenia rysunku wydobywa jednocześnie jego treść i dynamikę tego, co obrazuje.

Urozmaicenie roli uczniów. Jak pamiętamy, rolą ucznia na wykładzie jest słuchać i notować. Można, nie tracąc wyróżniającej cechy wykładu — ogromnej przewagi czasu przeznaczonego na wypowiedź nauczyciela nad czasem będącym w dyspozycji uczniów — doprowadzić do uwidocznionej współpracy nauczyciela z uczniami. Najlepiej byłoby, gdyby uczniowie mieli prawo przerywania wykładu pytaniami lub uwagami oraz umieli i chcieli z niego korzystać. Pewien trening i „przymuszenie uczniów do wolności" mogą być niezbędne.

Z pytaniami w trakcie wykładu może zwracać się do uczniów nauczyciel, mniej po to, żeby sprawdzić, jak postępuje recepcja, bardziej po to, żeby wzmóc uwagę i dostarczyć dodatkowych, natychmiastowych zadań, które wymagają posłużenia się usłyszanymi wiadomościami. Nie byłoby źle, gdyby wypowiedzi uczniów zostały spożytkowane w dalszym ciągu wykładu.

Notowanie wykładu. Lepiej zapamiętują wykład słuchacze prowadzący notatki. Stwierdza się to zarówno wtedy, gdy zapamiętanie mierzy się tuż po wykładzie, jak i wtedy, gdy mierzy się je kilkanaście dni później. Wyjątkiem są ludzie o doskonałej pamięci słuchowej lub/i doskonale znający dziedzinę, której dotyczy treść wykładu.

Okazuje się też, że im lepiej ktoś notuje wykład, tym lepiej go pamięta. Dobra notatka zawiera główne myśli wykładu tak ułożone, że wiernie oddają jego strukturę, a wiadomości podstawowe dają się wyraźnie oddzielić od pomocniczych; w notatce znajdziemy wszystkie definicje i nowe pojęcia oraz nazwy, Doraźnie można poznać dobrą notatkę po tym, że uczeń, który nie był na wykładzie, dzięki przestudiowaniu dobrej notatki osiągnie w stopniu zadowalającym minimalne cele wykładu.

Uczniów trzeba nauczyć sporządzania notatek również dlatego, by więcej korzystali z naszych wykładów i — przede wszystkim — by przygotować ich do korzystania z wykładów po ukończeniu szkoły.

Wyrabiając w uczniach umiejętność notowania wykładu, trzeba wziąć pod uwagę trzy sprawy:

1. Wykład można uczynić szczególnie łatwym do notowania i takie początkowo powinny być wykłady. Wystarczy podać plan wykładu, sygnalizować przejście od punktu do punktu, zapowiadać fragmenty szczególnie ważne, wskazywać, co powinno zostać zanotowane szczególnie dokładnie, wolno i starannie podawać definicje, daty, nazwiska i inne fakty szczególnie ważne. Pierwsze notowane wykłady nie powinny trwać dłużej niż 10-15 minut.

2.    Uczeń, który zna zasady właściwego notowania wykładu, prędzej opanuje ię umiejętność. Zasady są bardzo proste. Trzeba przełożyć na język uczniów czynności nauczyciela wyliczone w poprzednim punkcie. Reszta to rady techniczne: pisać czytelnie, nie starać się notować dosłownie, opracować własny system skrótów, zostawić margines na wprowadzanie własnych uwag w czasie wykładu lub po nim, przeczytać notatkę natychmiast po wykładzie i wnieść poprawki.

3,    Jeżeli uczymy czynności złożonej, dobrze omawiać konkretne przykłady jej wykonania. Po kilku pierwszych wykładach wobec całej klasy omawiamy wybrane notatki, wskazując, co poprawić w sposobie notowania. Lepiej, żeby nie były to notatki zdecydowanie źle sporządzone.

Wykład wytrzymuje porównanie z innymi, bardziej aktywizującymi uczniów metodami nauczania jako metoda informowania. Jest nieco gorszy pod względem rozwijania myślenia i wpływania na postawy, z tym że wykład problemowy, pełen wyrazistych wnioskowań, alternatyw, pytań retorycznych itp., przynosi dobre rezultaty w obu kategoriach: uczy myśleć i kształtuje postawy.

Nie stosujemy wykładu, kiedy materiał nauczania jest bardzo złożony i abstrakcyjny, kiedy konieczne jest długotrwałe zapamiętanie, a uczeń nie zetknie się już więcej z raz podanymi wiadomościami, kiedy nauczanie dotyczy czynności praktycznych, a wykład nie zostanie wsparty praktycznymi ćwiczeniami, kiedy uczniowie są młodzi, kiedy nic nie wiedzą z zakresu objętego wykładem lub są wyjątkowo mało zdolni.

3. KIEROWANIE DYSKUSJĄ

Na dyskusję w szkole spojrzeć wypada z dwóch stron. Po pierwsze, jest metodą opanowywania materiału nauczania. Po drugie, jest ważną umiejętnością społeczną, którą można zdobyć jedynie posługując się nią.

Jako nowy sposób pracy nad materiałem nauczania dyskusja służy opanowaniu jego złożonych form: pojęć, reguł, rozwiązań problemów. Umożliwia rozwiązanie problemu dzięki uzupełnianiu się wiedzy jej uczestników; odkrycie przez zespół aspektów problemu znanych tylko niektórym członkom pozwala weryfikować hipotezy i rozpatrywać różne stanowiska. Jest dobrą podstawą do ( kształtowania wartości.

Jako umiejętność społecznego rozwiązywania problemów intelektualnych | oraz jako umiejętność osiągania celów w sytuacjach społecznych dyskusja służy | korzystaniu z wiedzy w sytuacjach społecznych, wybieraniu rozwiązania i drogi | postępowania »v obliczu różnych poglądów i odmiennych celów. Jest sposobem zdobywania autorytetu i przywództwa.

Dyskusja może przebiegać naturalnie tylko wtedy, kiedy jej uczestnicy mają względnie bogatą wiedzę z zakresu stanowiącego przedmiot dyskusji, kiedy ich wiedza się różni i kiedy różnią się poglądami na wartość tej wiedzy, na sposób i cele jej wykorzystania. Nie jest to więc metoda łatwa do posługiwania się

159