66050 Zdjęcie1383

Wyjłłnlmte «o pAwWwT *«* nrty ^WJ *• umobójitwo Jest rmdkołchi u dzieci oraz łUrrt u schyłku życiu. Dzieje się tak dlatego, że tnie • u- jednych, jak 1 w drugich, człowiek Jest niemal wyłącznie człowiekiem fizycznym. Społeczeństwo jest jeszcze nieobecne w dziecku, którego nie miało czasu uformować aa swoje podobieństwo; ze starca zaczyna sic już społeczeństwo wycofywać czy też, co wychodzi na to samo, on zaczyna sic z niego wycofywać. W rezultacie zarówno dzieci, jak i starcy wystarczają sami sobie w większym stopniu* aniżeli ludzie dorośli. Mniej potrzebując dopełniania przez innych, mniej są narażeni na brak tego, co do tycia niezbędne. Takie same przyczyny ma immunitet zwierzęcia. Zobaczymy teł w następnym rozdziale, że społeczeństwa niższe, choć uprawiają właściwe sobie

samobójstwo, niemal zupełnie nie znają samobójstwa egoistycznego Ponieważ żyde społeczne jest tam bardzo proste, proste są również społeczne potrzeby jednostek i stosunkowo łatwo jest je zaspokoić. Z łatwością znajdują one poza sobą cel, do którego mogą sic przywiązać. Jeżeli człowiek prymitywny może zabrać ze sobą swoich bogów i swoją rodzinę, to, gdziekolwiek by się udawał, będzie miał wszystko,

, czego wymaga jego natura społeczna.

[Wyjaśnia to także, dlaczego kobieta łatwiej od mężczyzny znosi żyde w odosobnieniu. Kiedy widzi się, że wdowa wytrzymuje swe położenie lepiej od wdowca i z mniejszą energią zabiega o ponowne małżeństwo, skłonnym jest się wierzyć, iż ta zdolność do obchodzenia się bez rodziny stanowi oznakę wyższośd; powiada się, że bardzo silne dyspozycje uczudowe kobiety znajdują z łatwością zastosowanie poza kręgiem domowym, podczas gdy dla nas kobiece oddanie jest nieodzowną pomocą w znoszeniu trudów łyda. W rzeczywistości, jeżeli nawet kobieta posiada tego rodzaju przywilej, to jej wrażliwość jest raczej pierwotna, niż rozwinięta wysoka Ponieważ więcej od mężczyzny żyje ona poza życiem zbiorowości, życic zbiorowe przenika ją w mniejszym stopniu: społeczeństwo jest dla niej mniej niezbędne, gdyż Jest ona

uspołeczniona. Ma ona pod tym względem nie-^w'^el« potrzeb t zaspokaja je małym kosztem. Życie starej panny jest całkowicie wypełnione, jeiell ma trochę dewocyjnych praktyk 1 opiekuje się jakimiś zwierzętami. Jeiell Jest ona tak wiernie przywiązana do tradycji religijnych, znajdując w nich w rezultacie skuteczną osłonę przed samobójstwem, to dlatego, że te bardzo proste formy społeczne zaspokajają wszystkie Jej potrzeby. Mężczyźnie natomiast jest w nich za ciasno. Jego myśl i działalność w miarę swojego rozwoju wykraczają coraz bardziej, poza te archaiczne ramy. Z tego powodu potrzebuje on innych ludzi. Ponieważ jest on istotą społeczną bardziej złożoną, dla zachowania równowagi musi znajdować poza sobą więcej punktów oparcia, a ponieważ jego usposobienie moralne uzależnione jest od większej ilości warunków, łatwiej ulega zakłóceniom.!

W życiu nic nie jest bezgranicznie dobre. Cecha biologiczna może wypełniać cele,.jakim powinna służyć, tylko pod warunkiem nie przekraczania pewnych granic. Tak samo jest ze zjawiskami społecznymi. Jeśli — jak widzieliśmy — nadmierne ujednostkowicnie prowadzi do samobójstwa, to takie same skutki wytwarza ujednostkowicnie niedostateczne. Człowiek zabija się łatwo wówczas, gdy jest oderwany od społeczeństw*. Zabija się także wtedy, gdy jest zbyt silnie zintegrowany............

Znajdujemy się tedy w obliczu typu samobójstwa, od- * cinającego się swymi cechami od samobójstwa egoistycznego. Podczas gdy to ostatnie jest wynikiem nadmiaru ujednostkowienia, przyczyną tego pierwszego jest jego niedostatek. Jedno bierze się stąd, łc społeczeństwo, podległe częściowo lub w całości rozkładowi, pozwala uciec od siebie jednostce; drugie — stąd, że społeczeństwo utrzymuje jednostkę w stanie zbyt ścisłej zależności. Ponieważ nazwaliśmy egoizmem stan, w jakim znajduje się ja wówczas, gdy tyje swoim życiem osobistym i słucha tylko samego siebie, słowo altruizm będzie dobrą nazwą dla

173