68421 skanuj0014

81

Tworzenie celów operacyjnych jest wręcz niezbędne dla pomiaru dydaktycznego, bez którego z kolei niemożliwe jest kompetentne orzekanie o efektywności działań edukacyjnych. Warunkiem wstępnym ich tworzenia jest jednak wcześniejsze określenie celów ogólnych, które wytyczają kierunki dążeń pedagogicznych. Natomiast cele operacyjne są formułowane jako zamierzone osiągnięcia. Zabieg polegający na zamianie celów ogólnych na cele operacyjne nazywa się opera-cjonalizacją celów¹.

Operacjonalizacja celów ogólnych powoduje ich:

-    sprecyzowanie

-    uszczegółowienie

-    konkretyzację

-    upodmiotowienie osiągającego cel².

Dzięki temu zabiegowi cele kształcenia stają się jasne i zrozumiałe dla obydwu podmiotów procesu kształcenia, co ma ogromne znaczenie dla skuteczności tego procesu. Niejasny lub tylko pozornie zrozumiany przez uczniów, a także przez nauczycieli cel, to pewna droga do niepowodzeń szkolnych³.

Formułowanie celów w kategoriach zachowań nie jest wcale zabiegiem prostym, gdyż:

-po pierwsze:    najbardziej nawet precyzyjne sformułowanie

niekoniecznie musi być sformułowaniem trafnym;

-    po drugie: precyzyjne określenie celu powinno uwzględniać nie tylko różne formy zachowań, ale również istotę danego zachowania⁴.

Wiele cennych myśli oraz praktycznych wskazówek w zakresie operacjonaliza-cji celów wniósł Bolesław Niemierko. Bardzo użyteczna dla nauczycieli przy operacjonalizacji celów kształcenia może być m.in. zaproponowana przez niego następująca procedura:

1)    napisanie celu ogólnego;

2)    wyobrażenie sobie uczniów, którzy osiągnęli ten cel (co mają wspólnego tacy uczniowie, a co ich odróżnia);

3)    zapisanie luźnych określeń zachowań wyobrażonych uczniów (chodzi o uzyskanie jak największej liczby luźnych opisów czynności, które charakteryzują wyobrażonych uczniów. Zalecane, jest wykorzystanie do tej czynności metody „burzy mózgów”);

4)    dokonanie selekcji luźnych zapisów (odrzucenie wszystkich zapisów, które nie wyrażają czynności uczniów, a są np. ich stanami przejściowymi lub stałymi cechami osobowości oraz tych, które są luźno związane z celami ogólnymi);

5)    dokonanie klasyfikacji luźnych zapisów (narzędziem tej klasyfikacji powinna być taksonomia celów kształcenia. Po sklasyfikowaniu luźnych zapisów należy

1

   B. Niemierko, Między oceną szkolną a dydaktyką. Bliżej dydaktyki, Warszawa 1997, s. 80.

2

   Ibidem, s. 80.

3

   W. Andrukowicz, Projekt celów kształcenia integralnego, [w:] Przemiany dydaktyki na progu XXI wieku, op. cit., s. 95.

4

   Proces kształcenia — podejście systemowe, op. cit., s. 39-40.