69198 SAM68

HWl poByfca muniOM w XXIXXI wWu Gtewmt fcfefunW. fakty. lubi*. wydarci

słowackie przekroczyły tymczasową granicę. Uderzeniem na Bogumin zajęły one część powiatu frysztackiego i większość cieszyńskiego Do końca stycznia wojska czeskie, korzystając z zaangażowania Polski w wojnę na Wschodzie, zajęły ziemie Śląska aż za Wisłę. Czesi zagrozili nawet Krakowowi, ale zostali pokonani w bitwie pod Skoczowem. Rozejm zawarty został 3 lutego i zakładał niekorzystną dla Polski linię demarkacyjną. Ustalono też, że o losie spornego terytorium zadecyduje plebiscyt Władze czeskie zgodziły się nań niechętnie, pod naciskiem przedstawicieli Ententy.

Podczas wojny polsko-bolszewickiej w 1920 r. czeski minister spraw zagranicznych, Edvard Benes, podjął na Zachodzie wielką akcję na rzecz przyłączenia większości Śląska Cieszyńskiego do Czechosłowacji. Pod koniec lipca, gdy bolszewicy zagrozili Warszawie, polski rząd został wręcz zmuszony przez Anglię i Francję do podpisania upokarzającego układu. W zamian za bardzo mglistą obietnicę pomocy Polska - między innymi - musiała się zgodzić na przyłączenie do Czechosłowacji ziem, na których przeważała ludność polska. Latem 1920 r. wymuszono podział Śląska Cieszyńskiego wzdłuż linii rzeki Olzy oraz spornych terenów Spiszą i Orawy. W tej sytuacji planowany plebiscyt został 28 lipca 1920 r. odwołany przez obradującą w Paryżu Radę Ambasadorów Głównych Mocarstw Sprzymierzonych. Wbrew stanowisku Polski uznała ona linię Olzy za granicę obu państw. W efekcie 44% terenu śląska Cieszyńskiego przypadło Polsce, a większość spornych ziem wraz ze 150-tysięczną mniejszością polską i wszystkimi kopalniami węgla przyznano Czechosłowacji, podobnie jak większą część Orawy i Spiszu.

W wyniku tych porozumień powstało zamieszkane w większość przez Polaków tzw. Zaolzie. Jedną z głównych przyczyn sporu i cze- I sklej determinacji była kolej z Bogumina (koło Ostrawy) do Koszyc I (wschodnia Słowacja) - jedyne wówczas i strategiczne połączenie Czech i Moraw ze Słowacją oraz najważniejszy środek lokomocji na tych terenach. Kolej ta była ważna dla szybkiego przemieszczań u*

wojsk w obliczu konfliktu z Węgrami (węgiersko-słowacki konflikt graniczny). Duże znaczenie miały względy gospodarcze, gdy* chodziło o ważny region przemysłowy i górniczy, dostarczający węgla kamień nego oraz żelaza, stali i chemikaliów niezbędnych dla pow*uqącyth państw. W Pradze argumentowano, że Polska otrzyma Górny Śląsk, a więc nie zabraknie jej węgla. Polsce natomiast przypadły: ważny ośrodek przemysłowy Bielsko (późniejsza Rielsko-Biala) oraz większa część Cieszyna.

Nieprzychylna mniejszości polskie) polityka władz czeskich i różne formy dyskryminacji doprowadzały do konfliktów narodnwa*a<wrych i emigracji wielu polskich działaczy politycznych i społecznych. Na Zaolziu były gminy zamieszkane wyłącznie przez ludność polskojęzyczną Spór o ten obszar zatruł następnie stosunki polsko-czechosłowackie na długie lata, gdyż Polacy nie wyrzekli się Zaolzia i w 1938 r. wymusi-b na Czechosłowacji zwrot tych ziem.

Drugim potężnym sąsiadem Polski, osłabionym w wyniku 1 wojny światowej, była Rosja pogrążona w wojnie domowej. Jest rzeczą ciekawą, że Polska nie była zainteresowana zwycięstwem „białych" w rosyjskiej wojnie domowej. Józef Piłsudski był nastawiony wrogo wobec każdej Rosji, niezależnie od jej ustroju, obojętnie - „białej” czy „czerwonej”. Przywódcy „białych”, admirał Kołczak. generał Jude-nicz i generał Denikin. stali na stanowisku, że Rosja powinna zostać odtworzona jako imperium w starych granicach, toteż trudno było oczekiwać, że Polacy będą im sprzyjać.

Oczywiście w Polsce obawiano się zagrożenia ze strony bolszewizmu, ale zakładano, że państwo bolszewickie będzie słabsze niż dawna Rosja i izolowane w świede. W tym kontekście nierealne było poparcie Zachodu dla komunistów i ewentualnych rosyjskich żądań terytorialnych wobec Polski Piłsudski w pewnym momencie, zanim jeszcze doszło do wybuchu wojny polsko-bolszewickiej, udzielił pośrednio w rosyjskiej wojnie domowej wsparcia „czerwonym". Polacy prowadzili tajne rokowania zarówno z bolszewikami, jak i z „białymi”, a w decydującym okre-

27 ■