70172 obraz6

według nich imię stwórcy, „najpierwszego początku, dwupłcio-wego dawcy życia, określanego jako On-Ona”, „najwznioślejszy wyraz barbarzyńskiej teodycei”, koncepcja w swej wzniosłości nieomal heglowska²¹⁴. Awonawilona jest raczej jednak terminem ogólnym oznaczającym każdą ważną osobę, do której zwraca się prośby lub modlitwy. „Słońce to — pisze Bunzel — błędnie rozumie pani Stevenson jako odnoszące się do dwupłciowego bóstwa, które stworzyło wszechświat i rządzi nim. Termin ten nie bywa używany w tym sensie nigdzie, nigdzie też nie natrafiłam na ślad podobnego pojęcia u Zuniów. Pomyłka wypływa przypuszczalnie stąd, że misjonarze przyjęli ów termin jako najbardziej zbliżony do pojęcia «Bóg», dlatego też Zuniowie tłumaczą go zwykle jako «Bóg». Kiedy się ich pytać, czy Awonawilona jest mężczyzną, czy kobietą, odpowiadają niezmiennie, że jednym i drugim, co jest oczywiste, skoro termin odnosi się w ogóle do kategorii istot nadprzyrodzonych” ²¹⁵. Tego zdania jest również E. Cl. Parsons; ale ścisły sens terminu awonawilona, który dosłownie znaczy „stróż dróg”, „ten, który utrzymuje nasze drogi”, czyli „nasze życie” (keeper of the paths of our lives: Cushing), nasuwa Parsons myśl, że u Apaczów osiadłych najbliżej Zuniów, u Apaczów z Białych Gór, istnieje bóstwo podobne, zwane „Opiekunem życia” (p. wyżej rozdz. XXII, 4). Ogólny sens terminu awonawilona nie wyklucza więc, według mnie, (tak samo jak w przypadku manitu, oki, wakan, itp.) istnienia pojęcia jednego wyższego Awonawilony, które, choć może nie wolne od wpływów ideologii chrześcijańskiej²¹⁶, mogłoby się wywodzić z pierwotnej koncepcji tego ludu. A co się tyczy koncepcji Awonawilony jako pierwiastka dwupłciowego, jakiegoś On-Ona, przypomnijmy sobie analogiczne przypadki poprzednio wymieniane w związku z integralną jednością szczepu wynikłą z uzupełniania się dwóch połów ją tworzących, wyodrębnionych bądź społecznie, bądź seksualnie; tak też i naczelników stowarzyszeń religijnych Pueb-los, którzy tworzą w każdym osiedlu rodzaj rady, nazywa się „ojcami” lub „matkami”, albo „ojcami i matkami” ²¹⁷. U tychże Pueblo istnieje dychotomiczna struktura społeczeństwa; dotyczy to zwłaszcza Pueblo wschodnich, np. Islety²¹⁸, ale także, w zmienionej nieco formie, u ludu Keres, oraz w formie złagodzonej, w Pueblo zachodnich (Acoma i Zuni)²¹⁹.

57.

Wejopatis, pruski bóg wiatrów z głową o dwu twarzach.

58.

Cztery twarze rzeźbione na słupie, znalezionym w Galicji.

59.

Drzewce syberyjskie rzeźbione z siedmioma głowami, ułożonymi jedna na drugiej.