Obraz0 (69)

26 Odkrywanie natury dziecka

początkowo rzeczywiście wykracza poza możliwości każdego z nich. Następnie obydwie grupy otrzymują polecenie wykonania zadania w warunkach dla wszystkich identycznych pod każdym względem oprócz liczby pracujących nad nim jednocześnie dzieci. Po tym przeprowadza się posttest (lub w określonym czasie serię posttestów). Można na tej podstawie określić, po pierwsze, jaki postęp został przez dzieci osiągnięty w porównaniu z wynikami pretestu, a po drugie, czy u dzieci pracujących zespołowo postęp ten był większy niż u dzieci pracujących samodzielnie. Można, zatem (przynajmniej w warunkach stworzonych w tym konkretnym eksperymencie) stwierdzić wyższość nauki zespołowej nad indywidualną. Uzyskując zaś takie wyniki w ściśle nadzorowanych warunkach, można ze sporą dozą pewności stwierdzić, że wszelkie zaobserwowane różnice w wykonaniu tego zadania są rzeczywiście wynikiem różnej liczby dzieci w grupie pracującej nad problemem. Metody eksperymentalne umożliwiają więc dochodzenie do wniosków przyczynowo-skutkowych, co rzadko udaje się w przypadku stosowania innych metod.

Badania przekrojowe i podłużne

Nasze pytania mogą odnosić się tylko do jednej specyficznej grupy wiekowej, na

Badania przekrojowe

Różne grupy dzieci w różnym wieku są porównywane pod względem określonej cechy w celu ocenienia, jak dana funkcja zmieniła się w wyniku rozwoju.

Badania podłużne

Te same grupy dzieci obserwowane są i badane w różnym wieku w celu prześledzenia zmian rozwojowych.

przykład: czy trzylatki są zdolne do odczuwania zawstydzenia? Lub: czy ośmio-latki potrafią pojmować abstrakcyjne zasady naukowe? Jednak obiektem naszych zainteresowań mogą być też zmrc...y rozwojowe: w jaki sposób wraz z wiekiem zmieniają się reakcje dzieci na rozstanie z rodziną? Czy dziesięciolatki mają bardziej rozbudowaną sa-mowiedzę od sześciolatków? Pytania o zmiany zakładają śledzenie w czasie jakiejś funkcji psychicznej, umożliwiające badanie owej funkcji od momentu jej zaistnienia, przez dojrzałość, aż po jej kres. Dzięki temu możliwe będzie określenie, czy na przykład zmienia się jej reprezentacja gdy dziecko dorasta, czy jej droga rozwoju jest podatna na działanie tych samych czynników w każdym wieku, czy też nie, czy pomiędzy grupami różniącymi się pod pewnym względem, na przykład płcią, można zaobserwować podobieństwa cech rozwojowych itd. A zatem potrzebne jest porównanie różnych grup wiekowych.

Istnieją dwa sposoby przeprowadzenia takiego typu porównania: można wykorzystać albo przekrojowy, albo podłużny schemat badań. ¹

samym czasie. Posiadają jednak także wadę, która polega na tym, że nie można być do końca pewnym, czy grupy te nie różnią się niczym innym poza wiekiem, bowiem mimo że bardzo będziemy się starali dobierać badanych pod względem pochodzenia społecznego, inteligencji i poziomu zdrowia, nadal mogą występować rozmaite niekontrolowane czynniki osobowościowe lub środowiskowe, które wpłyną na otrzymane wyniki.

• W schemacie podłużnym obserwuje się i bada te same dzieci we wszystkich okresach rozwojowych. W ten sposób można wyeliminować zniekształcenia wynikające z indywidualności poszczególnych dzieci i być w dużym stopniu pewnym, że różnice pomiędzy grupami wiekowymi spowodowane są rzeczywiście wiekiem. Jednak wadą tych badań jest to, że trwają one bardzo długo. Wymagają, by prace badawcze ciągnęły się tyle czasu, ile liczy badany przedział wiekowy.¹ Rzeczywistym problemem staje się także zmniejszanie się liczby uczestników w tym okresie.

Jeśli chce się stawiać twierdzenia dotyczące przebiegu zmian rozwojowych, to preferowanym schematem są bez wątpienia badania podłużne. Niestety, z racji długości trwania są one bardzo kosztowne, a przez to o wiele rzadziej prowadzone niż badania przekrojowe. Większość wiedzy o zmianach zachodzących z wiekiem pochodzi z badań przekrojowych i dlatego musi być traktowana z pewną dozą ostrożności, dopóki nie zostanie potwierdzona badaniami podłużnymi.

Do czego jest nam potrzebna psychologia dziecka?

Zajmijmy się teraz drugim z postawionych na początku pytań i spróbujmy zareagować na często słyszane opinie krytyczne mówiące, że znamy już swoje dzieci i wiemy, jak je wychowywać bez tego całego naukowego „jazgotu”, że tego typu wiedza istniała już na długo, zanim zrodziła się psychologia i że jest ona zakorzeniona w historii ludzkości oraz że bez niej przetrwanie naszego gatunku byłoby prawie niemożliwe. Psychologia dziecka, jak się często mawia, stanowi jedynie szereg długich słów opisujących to, co każdy już wie i, w razie potrzeby, potrafi swoją wiedzę zastosować.

Przyjrzyjmy się jednak stwierdzeniom często wyrażanym na temat dzieci i ich wychowywania:

„Jedynacy to dzieci samotne”.

„Dziewczynki są bardziej wrażliwe od chłopców”. ²

Schemat przekrojowy zakłada badanie różnych grup dzieci w różnym wieku, lecz wszystkie muszą być oceniane w tych samych warunkach i przy użyciu tych samych technik. Badania te mają pewną praktyczną zaletę: można je szybko przeprowadzić, gdyż różne grupy wiekowe można przebadać w tym

Oznacza to, że jeżeli podejmujemy jednocześnie badanie dzieci w wieku 8, 12 i 16 lat i chcemy śledzić zachodzące zmiany, to badania powinny trwać 8 lat, aż najmłodsza grupa osiągnie wiek grupy najstarszej w momencie rozpoczynania badań (przyp. red. nauk.).