46406 Obraz5 (54)

36 Odkrywanie natury dziecka

teoria musi być zastąpiona przez inną, bardziej udaną - nowe narzędzie, które będzie umożliwiać dogłębne zrozumienie zjawiska i wskazywać nowe kierunki do czasu, aż znów ustąpi miejsca innej, lepszej teorii.

Podsumowanie

Psychologia dziecka to nie tylko ogromny zbiór faktów, to także szczególny sposób ich gromadzenia. Nie można bowiem we właściwy sposób korzystać z tych informacji nie wiedząc, w jaki sposób zostały uzyskane. Dlatego też zaczynamy od przyjrzenia się sposobom, jakimi psychologowie zabierają się do zadania polegającego na znalezieniu odpowiedzi na pytania dotyczące dzieci i ich rozwoju.

Pytania, jakie zadają psychologowie zasadniczo nie różnią się od pytań zadawanych przez kogokolwiek innego. Są to pytania zaczynające się od słów: kiedy, jak i dlaczego, czyli dotyczące czasu, sposobu i przyczyn. Odpowiedzi na pytania, kiedy i jak wymagają przedstawienia opisu dziecięcego zachowania; natomiast w odpowiedzi na pytanie: dlaczego, oczekuje się wytłumaczenia tego zachowania.

W celu uzyskania danych potrzebnych do udzielenia powyższych odpowiedzi stosuje się rozmaite metody, które zasadniczo można podzielić na trzy kategorie: obserwacje, wywiad i eksperyment. Niektóre z zadawanych pytań dotyczą tylko określonej grupy wiekowej, podczas gdy inne dotyczą zmian, jakie następują wraz z wiekiem. By znaleźć odpowiedzi na pytania dotyczące zmian, można skorzystać z metod przekrojowych lub podłużnych-. te drugie są bardziej pożądane, choć w praktyce bardziej kłopotliwe.

W reakcji na zarzut, iż psychologia dziecka nie jest właściwie potrzebna, ponieważ każdy intuicyjnie wie, jak opiekować się i jak wychowywać dzieci, porównaliśmy ze sobą dwa sposoby podejścia do uzyskiwania na ten temat informacji: podejście subiektywne i obiektywne. Pierwsze opiera się na intuicji, własnym doświadczeniu i radach „ekspertów". Chociaż można z nich korzystać, to nie na wiele się zdadzą, gdybyśmy chcieli na ich podstawie określić rzetelne wytyczne. Drugie podejście zakłada przeprowadzanie badań naukowych. Jego głównymi zaletami są przejrzystość, możliwość przeprowadzenia ich dokładnej analizy i środki ostrożności, jakie zostały w nich zastosowane, by ustrzec się wpływów subiektywnych, takich jak tendencyjność, czy sądy wartościujące. Oba podcjoda nie różnią się jednak od siebie w stu procentach: na prace badawcze mogą też wpłynąć względy osobiste, mimo wysiłków, by się przed nimi zabezpieczyć.

Stworzenie teorii stanowi zasadniczy element każdego przedsięwzięcia naukowego. Ich rola polega na porządkowaniu rzeczowych informacji, które już zostały zgromadzone i ukierunkowaniu poszukiwań nowych faktów. Teorie są jednak wyłącznie narzędziami, które odkładamy na bok, gdy przestają być użyteczne.

Literatura dodatkowa

Miller, P. H. (2002). Theories of Deuelopmentai Psychology (wyd. 4). New York: W. H. Freeman. Obszerny opis różnych teorii wysuniętych w celu objaśnienia psychicznego rozwoju dziecka. Zawiera przystępne wytłumaczenie tego, czym jest teoria, do czego służy oraz jakie główne problemy napotyka psychologia rozwojowa.

Miller, S. A. (1998). Deuelopmentai Research Method (wyd. 2). Engelwood Cliff, NJ: Prentice-Hall. Pozycja dla czytelników pragnących zapoznać się ze szczegółowym i aktualnym opisem wszystkich aspektów badań w dziedzinie psychologii dziecka, poruszająca takie tematy, jak projektowanie badań, analiza statystyczna i rozważania natury etycznej.

Pettigrew, T. F (1996). How To Think Like A Social Scientist. New York: Harper Collins. Znakomite, świetnie napisane wprowadzenie do tego, jak specjaliści w dziedzinach społecznych (między innymi psychologowie dziecięcy!) zabierają się do realizacji swych zadań. Przedstawia ono charakterystyczny, odmienny od powszechnych analiz prezentowanych w mediach, sposób zapatrywania się socjologów na problemy wymagające rozwiązania.

Robson, C. (2002). Real World Research. Oxford: Blackwell. Niezupełnie z dziedziny psychologii dziecka, jednak bardzo użyteczne, gdyż umożliwia zgłębienie istoty badań dotyczących aspektów rzeczywistych problemów społecznych.

Literatura uzupełniająca w języku polskim

Bee, H. (2004). Przygotowanie do pracy: podstawowe pojęcia i metody. W: Psychologia rozwoju człowieka (s. 1-33). (tłum. A. Wojciechowski). Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo.

Birch, A. (2005). Badania nad rozwojem. W: Psychologia rozwojowa w zarysie. Wydanie nowe. (tłum. J. Łuczyński, M. Olejnik). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Brzezińska, A. (2004). Jak badać rozwój? W: Społeczna psychologia rozwoju. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Hall, C. S., Lindzey, G., Campbell, J. B. (2004). Teorie osobowości. Wydanie nowe. (tłum. J. Ko-walczewska, J. Radzicki, M. Zagrodzki). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.