70211 ScannedImage 18

KRÓLESTWO HIMIARYCKIE

Począwszy od 115 r. p. n. e. cały ten obszar podlegał władzy nowych panów, którzy pochodzili z południowo-zachodnich wyżyn ze szczepu Himiar. Stąd cywilizacja ta została nazwana himiarycką, chociaż pozostały tytuły królewskie król Saba’ i du-Kajdan. Bajdan stał się później znany jako Qataban. Odtąd datuje się początek pierwszego królestwa himiaryckiego, które istniało aż do około 300 r. n. e. Słowo „Homeritae" występuje najpierw w Periplus Maris Erythraei (około r. 60 n. e.), a potem u Pliniusza. Himiaryci byli bliskimi krewnymi Sabejczyków i jako najmłodsza gałąź tego pnia stali się spadkobiercami minejsko-sabejskiej kultury i handlu. Ich język był właściwie takim samym językiem jak język Sabejczyków i Minejczyków, żyjących przed nimi. Wzmianki Pliniusza dotyczące rolnictwa potwierdzają liczne napisy, wymieniające studnie, tamy i cysterny na wodę. Zbiór kadzidła, uważany za rytuał religijny, wciąż był źródłem największego dochodu.

Zafar (klasyczny Sapfar i Safar, Ssfar z Ks. Bodzaju 10,30), miasto w głębi kraju, leżące około 160 km na północny wschód od Muha, na drodze do San'a’, było stolicą dynastii Himiarytów. Zastąpiło ono dawne stolice: Ma’rib Sabejczyków i Qarnaw Minejczyków. Buiny tego miasta można oglądać na szczycie okrągłego wzgórza w pobliżu współczesnego miasta Jarim. W okresie, kiedy pisana była Periplus, panował Kariba-il Watar (Charibael w Periplus). Było to za Himiarytów, gdy nieszczęsna kolumna rzymska pod wodzą Aeliusa Gallusa dotarła aż do Mariama. ^Według Strabona władcą królestwa w owym czasie był „Ilasarus", a według starych inskrypcji Iliśariha Jahdub.

SEMICKIE POCHODZENIE ABISYŃCZYKÓW

Innym wydarzeniem godnym uwagi w początkach tego okresu było osiedlenie się arabskich kolonistów z Jemenu i Hadramawtu w „kraju Kusz", gdzie założyli oni zręby królestwa i cywilizacji abisyńskiej oraz rozwinęli uprawę różnych roślin, której miejscowi Murzyni prawdopodobnie nigdy by nie zaprowadzili. Przemieszczenie się szczepów południowoarabskich około połowy V w. n. e. (związane z rozpowszechnioną tradycją przerwania wielkiej tamy w Ma’rib) zaprowadziło niektóre z nich do Syrii i Iraku, a mogło także wzmocnić wcześniejsze osady poludniowoarabskie w Abisynii. Wzdłuż całego wybrzeża Afryki Wschodniej występowała domieszka krwi arabskiej, której początki były daleko wcześniejsze niż inwazja muzułmańska. Początki królestwa Aksurn (Axum) — pierwszy zalążek późniejszej Abisynii — przypadają na pierwsze stulecia n. e.

ZAMEK ÓUMDiN

Innemu Hi-fiarihowi (Liśarh ibn Jahęub u Jaąuta)¹⁷ z I w. n. e. przypisuje się posiadanie najbardziej wysławianego zamku Gumdan w San'a’, w „kraju zamków", jak nazywany był Jemen. Mieszkający w miastach Himiaryci uznali

¹⁷ Bulddn, t. III, s. 811, wiersz 8.

za konieczne wznieść dobrze ufortyfikowane pałace, aby uchronić się przed najazdami beduińskimi. Al-Hamdani, a w ślad za nim Jaqut zostawili nam dokładne opisy Gumdan, chociaż w ich czasach było to już olbrzymie rumowisko. Według tych geografów cytadela miała 20 pięter, każde około 3 m wysokości— pierwszy drapacz chmur zanotowany w historii. Zamek zbudowany był z granitu, porfiru i marmuru. Dwór królewski zajmował najwyższe piętro, którego dach pokryty był płytkami z kamienia tak przezroczystego, że można było patrzeć przez nie na niebo i odróżnić-kruka od orła. Cztery fasady zbudowane były z różnokolorowych kamieni. Na każdym kamiennym narożniku stał mosiężny lew, który był tak skonstruowany, że ryczał, gdy wiał wiatr. W jednym z poematów al-Hamdani mówi o chmurach jako o turbanie Gumdan, a marmurze jako jego szacie. Budowla przetrwała aż do powstania islamu i była widocznie zniszczona w czasie walki, która ugruntowała supremację muzułmańską w Jemenie.

Król tego pierwszego okresu himiaryckiego to pan feudalny, rezydujący na zamku, posiadający ziemię i bijący mbnety ze złota, srebra i miedzi, ze swym wizerunkiem w awersie, a z sową (emblemat ateński) lub głową byka w rewersie. Niektóre starsze monety mają głowę Ateny i wskazują na zależność Arabii Południowej od wzorów ateńskich z początkiem IY w. p. n. e. Oprócz monet w wykopaliskach w Jemenie znajduje się brązowe figury wyrobu helleńskiego i sasanidzkiego. Geniusz semicki nigdzie nie pozostawił śladów swego artyzmu w tym kierunku.

Organizacja społeczna sabejsko-himiaryckiego społeczeństwa, odkryta dzięki inskrypcjom, stanowi dziwną mieszaninę starego systemu szczepowego, roz-rozwarstwienia kastowego, feudalnej arystokracji i monarchii. Poszczególne elementy tej organizacji — nawet wiele ich — mogły występować i gdzie indziej, lecz jako całość wydają się jedyne w swoim rodzaju.

RZYMIANIE WYPIERAJĄ ARABÓW W HANDLU MORSKIM

Szczyt potęgi południowoarabskiej mija w pierwszym okresie himiaryckim. Dopóki Jemeńczycy mieli monopol na handel morski na Morzu Czerwonym, dopóty cieszyli się powodzeniem, lecz teraz kontrola ta wymykała się z ich rąk. Periplus Maris JErythraei (50-60 r. n. e.), pierwszy dokument o zorganizowanym handlu ze Wschodem przy pomocy statków zbudowanych i dowodzonych przez poddanych zachodniego mocarstwa, oznacza punkt zwrotny tego okresu. Największy szlak lądowy przez ziemie Żyznego Półksiężyca, łączący Europę z Indiami — powód niekończących się tarć między Partami i Rzymianami — zagrożony był poprzednio przez Aleksandra. Natomiast południowy szlak morski do Indii pozostał w rękach Arabów prawie aż do I w. n. e. Zadanie ich polegało na skupowaniu produktów własnego kraju oraz towarów ze wschodniej Afryki i Indii i przewożeniu ich wielbłądami na północ z Ma’rib przez Mekkę do Syrii i Egiptu, unikając w ten sposób ryzyka żeglugi po Morzu Czerwonym. Jednak jeśli transport morzem okazał się lepszy, to szlak ten wiódł albo przez

4* 51