5 (435)

Sprawności lokomocyjne

Począwszy od 18 mies.ż. rozwój motoryki nóg obejmuje głównie dosko nalenie chodzenia i nabycie związanych z tym umiejętności. Na przykład przed ukończeniem 2 r.ż. dzieci umieją chodzić bokiem, tyłem, stać na jednej nodze przy pewnej pomocy, a w rok później - bez żadnej pomocy Zanim ukończą 2 lata, potrafią stąpać na czubkach palców, a między 5 i 6 r.ż. chodzą tak sprawnie, że utrzymują równowagę krocząc po wąskioi pochyłej desce, albo po śladach zaznaczonych kredą na podłodze (6, 9 68).

W porównaniu z badaniami nad sprawnością ręki, mniej przeprawa dzono badań dotyczących sprawności lokomocyjnych. Koncentrowały się one głównie na przebiegu rozwoju tych umiejętności oraz na wieku, w jakim dzieci mają je opanować. Najwięcej uwagi poświęcono takim sprawnościom, jak: bieganie, skakanie, przeskakiwanie, podskakiwaniu, wspinanie się, pływanie i jazda na rowerku trzykołowym lub dwukołowym Przebieg rozwoju sprawności lokomocyjnych zilustrujemy na przykład/ui wspinania się oraz jazdy na rowerku trzykołowym i dwukołowym.

.

Wspinanie się. Wspinanie się po stopniach pojawia się, zanim jeszc/i dziecko umie chodzić, i polega na pełzaniu oraz raczkowaniu. Sposół wspinania się na schody jest niemal identyczny ze sposobem raczkowania Tak np. niemowlęta, które raczkują na rękach i kolanach, wspinają się n schody również na rękach i kolanach, a te, które poruszają się przy użyci rąk, jednego kolana i jednej stopy, w ten sam sposób wspinają się n schody. Schodzenie w dół odbywa się przeważnie tyłem.

Ryc. 6 6 Stadia wspinania się na schody

ROZWÓJ RUCHOWY 290

Przed końcem 2 r.z. dzieci potrafią wchodzić po stopniach i schodzić w dół z pomocą, trzymając się poręczy schodów lub ręki osoby dorostej. Robią to w pozycji wyprostowanej. Wchodząc stawiają najpierw jedną nogę na stopniu, a potem dosuwają do niej drugą. Do zrobienia kroku naprzód używają zawsze tej samej nogi. Sprawność tę zdobywają dzieci wraz z ukończeniem 3 r.ż. Przy schodzeniu ze schodów posługują się podobną metodą. Stopniowo, w miarę nabywania wprawy, dzieci wchodzą na schody bez trzymania się poręczy, posługując się na przemian obiema nogami, jak przy chodzeniu. Ten dojrzały sposób wspinania się po schodach dziecko osiąga ok. 4 r.ż., jeśli miało dość okazji do ćwiczeń (6, 9,

20). Rycina 6.6 przedstawia charakterystyczne stadia w nabywaniu umiejętności wspinania się po schodach.

Jazda na rowerku trzy- i dwukołowym. Około 2 r.ż. niewiele dzieci umie jeździć na rowerku trzykołowym. Wiele natomiast dzieci pcha przed sobą rowerek i jeździ na nim tylko wówczas, gdy ktoś trzyma go za siodełko. Pomiędzy 3 a 4 r.ż. każde dziecko, które miało możność uczenia się, potrafi już jeździć na rowerku trzykołowym.

Po osiągnięciu dostatecznej biegłości w jeździe na rowerku trzykołowym i zdobyciu poczucia pewności, wiele dzieci w wieku przedszkolnym zaczyna jazdę popisową, np. jeżdżenie tyłem, pokonywanie zakrętów na dwóch kółkach zamiast na trzech i jazdę na stojąco. Ponieważ te wyczyny dziecięce stanowią pewne zagrożenie dla właściwego przystosowania psychicznego i społecznego, zostaną szerzej omówione na końcu rozdziału, w części poświęconej zagrożeniom rozwoju ruchowego.

Około 6 r.ż., a czasami nawet wcześniej, dzieci dorastają do roweru dwukołowego. Nabywają tę umiejętność, trudniejszą i bardziej skomplikowaną, |ako że wymaga poczucia równowagi i sprawności lokomocyjnych, zazwyczaj po okresie sześciu miesięcy do roku ćwiczeń. Po tym czasie dzieci zwykle umieją już jeździć bez upadków i podejmują próby zręcznych sztuczek.

Czynniki różnicujące poziom sprawności u dzieci

Wprawdzie pewne umiejętności są „typowe” dla dzieci amerykańskich, nie ‘i/nacza to jednak, ze są one uniwersalne. Niektóre dzieci, na przykład, mogą nie mieć okazji do nauki pływania, inne zaś mogą mieć zbyt mało lub

NAJBARDZIEJ TYPOWE SPRAWNOŚCI RUCHOWE

291