71540 PICT0001

XVI. MOCZ

Alina Ostałowska

Główną funkcją nerek jest wydalanie końcowych produktów przemian związków azotowych i utrzymanie stałego stężenia składników płynów ustrojowych. Wydalanie moczu stanowi ważne ogniwo gospodarki wodnej i mineralnej, a także regulacji ciśnienia osmotycznego i utrzymania równowagi kwasowo-zasadowej krwi. Z około 2000 litrów krwi, przepływających w ciągu doby przez nerki, w wyniku ultrafiltracji osocza powstaje około 180 litrów przesączu kłębuszko-wego, tzw. moczu pierwotnego. Wielkość filtracji kłębuszkowej (GFR) u mężczyzn wynosi 125 ± 15 ml/min/1,75 m² powierzchni ciała. GFR u kobiet wynosi 110 ± 15 ml/min/1,75 m² powierzchni ciała.

Mocz pierwotny ma identyczny skład jak osocze pozbawione białka. Składniki te można podzielić na „progowe”, tj. związki, których resorpcja zwrotna w kanaliku wymaga dostarczenia energii (ATP), np. glukoza, oraz „bezprogowe” - związki dyfundujące biernie przez ściany kanalika i występujące zawsze w moczu ostatecznym. W czasie przepływu moczu pierwotnego przez kanaliki nerkowe następuje jego zagęszczenie na skutek zwrotnio wchłaniania wody, składników mineralnych, glukozy i aminokwasów. Procesy zagęszczania moczu regulują, m.in. hormon antydiuretyczny, przedsionkowy czynnik natriuretyczny, układ renina-an-gioten s y na-a Idosteron.

Z całości wytworzonego w ciągu doby pioczu pierwotnego u zdrowego dorosłego człowieka powstaje od 750 do 2500. ml moczu ostatecznego. Diureza godzinowa, czyli ilość moczu wydalonego w. ciągu 1 godziny, nie powinna być mniejsza niż 30 ml. Skąpomocz, czyli oliguria, oznacza wydalanie moczów ilości mniejszej niż 500 ml/24 h lub mniejszej niż 20 ml/h. Stan ten występuje w ostrych chorobach nerek na różnym tle, ale może towarzyszyć wielu ogólnoustrojowym schorzeniom, jak np. niewydolność.krążenia, odwodnienie ustroju (biegunki wymioty). Jako bezmocz, czyli anurię, określa się wydalanie moczu mniejsze niż 100 ml/d, całkowita zaś anuria to zupełne zatrzymanie wydalania moczu (chory nie oddaje kropli moczu). Wlelomocz, czyli poliuria, oznacza wydalanie moczu w ilości większej niż 2500 ml/24 h, sięgające nawet do kilkunastu litrów moczu na dobę. Poliuria obserwowana jest m.in. w drugiej fazie ostrej niewydolności nerek (tzw. faza poli&rii), w cukrzycy, a także podczas terapii lekami odwadniającymi.

Skład chemiczny moczu podlega znacznym wahaniom zależnym od pory jego oddawania, z tego też powodu oznaczanie substancji chemicznych należy

129