71625 wstęp do teorii polityki img 103

110

się różnego rodzaju heury stykam i, skrótami poznawczymi, lub analogiami histotycz-nymi⁴³. Decydenci bardzo często zaniedbują poszukiwanie alternatyw działania, zadowalając się pierwszym znalezionym satysfakcjonującym rozwiązaniem. Nierzadko decydenci w ogóle nic angażują się w proces intelektualnego rozważania alternatyw działania, zdając się wyłącznie na własną intuicję⁴⁴.

Ogromny wpływ na proces podejmowania decyzji ma również struktura posiadanej przez decydenta, a często nieuświadomionej, mapy mentalnej (poznawczej). Mapa ta jest formalnym modelem systemu wierzeń, tworząjązaś koncepcje dotyczące pewnej stery rzeczywistości oraz związki przyczynowe pomiędzy tymi koncepcjami. W skład mapy mentalnej decydenta w polityce zagranicznej mogą wchodzić np. przekonania dotyczące środowiska międzynarodowego, pozycji własnego państwa w systemie międzynarodowym, celów, które należy osiągnąć, aby ta pozycja uległa poprawie lub by sic nie zmieniła, wreszcie wizerunki innych uczestników stosunków międzynarodowych⁴⁵. Mapa mentalna jest tworzona w procesie nabywania doświadczeń, ale również w procesie socjalizacji i kuliuralizacji: pewne jej elementy są odbiciami przekonań powszechnie podzielanych w społeczeństwie⁴⁶. Co ważne, w skład mapy mogą wchodzić również przekonania błędne i stereotypy, co niesie ze sobąpotencjał błędnej percepcji rzeczywistości międzynarodowej (mi-sperccpcji)⁴⁷. Z istnieniem mapy mentalnej związane jest również zjawisko spójności poznawczej (redukowania dysonansu poznawczego), które, najprościej mówiąc, polega na widzeniu tego, co chce się widzieć"⁸.

¹³ Analogia posłużył się np. w 1956 r. brytyjski premier Anthony Eden. Zagorzał}' przeciwnik polityki appeasementu w latach 30. utożsamił działania egipskiego przywódcy Nasera z działaniami Hitlera i postanowił za wszelką cenę dokonać pokaz.ii brytyjskiej siły militarnej bez konsultacji z większością członków własnego gabinetu. Prezydent Truman postrzegał inwazję Korei Północnej na Południową jako sytuację analogiczną do podbojów' Mussoliniego i Hitlera. Zob. Janis, op.cit, s. 37.

^ĄA Np. Winston Churchill kilkakrotnie podjął decyzje, opierając się wyłącznie na własnej intuicji, np. w kwestii ataku na ZSRR przez Niemcy, chociaż równie mocne dowody wywiadowcze świadczyły na korzyść zupełnie innego kursu akcji. Zob. Robert Jcrvis, Perceptions andMisperceptions in Internationa! Politics, Princeton: Princeton Universrty Press 1976, s. 178-179. Henry Kissinger opisując niektórych przywódców zwracał uwagę na ich zdolności intuicyjne. Według niego np. Franklin D. Rooseve!t „rządząc, kierował się raczej instynktem niż analizą i budził silne przeciwstawne emocje”. Zob. Kissinger, op.cit., s. 402.

Zob. np. Danie! Heradstreit, The OperationaI Codę as an Approach to the Siudy of Foreign Policy Decision-Making, Oslo: Norsk Utenriks Politics Institutó 197ó.

⁴⁶Np. w skład mapy mentalnej decydentów pakistańskich wchodzi powszechnie podzielane w społeczeństwie przekonanie, iż Indie dążą do fizycznego zniszczen ia państ wa pakistańskiego. Przekonanie to miało bezpośredni wpływ na podjęcie decyzji o dokonaniu prób nuklearnych w maju 1998 r.

⁴⁷ Klasycznym już studium dotyczącym zjawiska mispercepcji W stosunkach międzynarodowych jest dzieło Roberta Jervisa Percepiions and Misperceptions in International Politics. Zob. również Richard W. Cottam, Foreign Policy Motivation, Pittsburgh: University of Pittsburgh Press 1977.

⁴⁴ Zob. Stcinbruner, op.cit., s. 88 139, rozdział pt. „Cognitiye processes”. Typowym przykładem redukowania dysonansu poznawczego było np. odrzucanie przez Stalina informacji o prawdopodobnym ataku Hitlera na ZSRR.