72438 obraz6

duchami (terhoma), żyje w niebie i stamtąd zsyła na ziemię, pioruny (kamienne toporki), jak przystało Istocie Niebiańskiej,) Ale istnieje jeszcze inny, ważny aspekt postaci Kepenopfu, jak to opisał J. H. Hutton w pracy o Angami: „Duch ten bywa czasem nazywany stwórcą, ale raczej w sensie stwórcy żywych istot niż stwórcy wszechświata. Termin «Kepenopfii» znaczy dosłownie «duch narodzin» i Kepenopfu jest w istocie pramatką (lub praojcem) rodzaju ludzkiego... Co prawda wielu Angami uważa Kepenopfu za istotę rodzaju męskiego, jednakże końcówka — pfil jest żeńska i oznacza zawsze rodzaj żeński; a sami Angami, kiedy się nad tym zastanowią, na ogół przyznają, że Kepenopfu jest istotą żeńską, i jako taka właśnie występuje w legendzie... o pochodzeniu Nagów, gdzie występuje jako pramatka rodzaju ludzkiego i ma jakiegoś tajemniczego małżonka, obdarzonego cechami nadludzkimi...” Ta dwuznaczność w kwestii płci Istoty Najwyższej, która stworzyła szczep Angami, ta oscylacja między rodzajem męskim i żeńskim, znajduje odpowiednik w Istocie Najwyższej szczepu Rengma, Songinyu-Songperinyu, o której „nie wiadomo, co jest w niej męskie, a co kobiece”, a także w bóstwie Konyaków, gdzie element męski i żeński zlewają się tworząc jedną istotę: Ga-wang, „Ziemię-Niebo”.

Ta dwoistość dopełniających się aspektów w Istotach Najwyższych niektórych szczepów Naga (pojęcie Istoty Najwyższej nie istnieje u szczepu Lhota Naga — J. P. Mills, The Lhota Nagas, Londyn 1922, s, 113) wiąże się ze złożonym charakterem całej kultury ludów Naga.

Struktura społeczna tych ludów jest zdecydowanie patriar-chalna. Dostrzec w niej można nieliczne zaledwie ślady elementów matriarchalnych²¹: jednak nie należy ich lekceważyć. Jednym z bardziej znamiennych jest obyczaj zaobserwowany przez Huttona ²² w Tobu, u sąsiadującego z Konyakami szczepu Czang Naga, gdzie na kamiennym tronie króla, jeśli ten jest małoletni, zasiada jego matka²³.

Znamienne jest także, że Istotę Najwyższą szczepu Khasi, zamieszkałego na zachód od szczepów Naga, cechuje taka sama dwuznaczność seksualna: „Khasi” wyznają niejasną wiarę w Bo-ga-stwórcę, U Blei Nong-Thaw, jakkolwiek bóstwu temu przypisuje, się często płeć żeńską, imieniem KaTei Nong-Thaw ²ⁱ. Gurdon dopatruje się tutaj wpływów matriarchatu, który u Khasich jest rzeczywiście dość rozwinięty.

Bardzo możliwe, że i u Nagów, mimo ich patriarchalizmu, żeński aspek-t Istoty Najwyższej przypisać należy wpływowi kultury typu matriarchalnego, której pewne ślady przetrwały. Patriar-chalizm natomiast, od dawna w obyczajach Nagów przeważający, wpłynął na ukształtowanie się męskiego aspektu Istoty Najwyższej, czyli postaci Boga niebios, wszystkowidzącego i wszechwiedzącego, postaci typowej dla ludów Azji środkowej i południ o--wschodniej, z którymi Nagowie są blisko spokrewnieni pod względem językowym, gdyż ich narzecza należą do grupy językowej tybeto-birmańskiej. Wyznawcy tego bóstwa, posuwający się kolejnymi lalami z głębi lądu ku południowi²⁵, zetknęli się z kulturą „matriarchalną” o charakterze rolniczym i jej kultem Matki-Ziemi. Zetknięcie to w rozmaity sposób oddziałało na przybyszów; wpłynęło między innymi na pojęcie Istoty Najwyższej, zabarwiając je, mniej lub więcej powierzchownie, obyczajowością matriarchalną (zauważmy pierwszeństwo Ziemi w stosunku do Nieba w imieniu Gawang)] ale pojęcie to zachowało jednak pewne własne cechy charakterystyczne, między innymi atrybut wszystkowidzącej wszechwiedzy.

2. KACZINOWIE, LUSZEJOWlE, ŁAKHEROWIE

Z taką interferencją niebiańskiej Istoty Najwyższej, wyraźnie pojedynczej, wszechwiedzącej, z anormalnym typem Istoty Najwyższej dwojakiej: pojedynczej i podwójnej, męskiej i żeńskiej, Nieba i Ziemi²⁶, spotykamy się także u innych ludów Asamu i górnej Birmy.

Kaczinowie, czy też, jak sami siebie nazywają, Jinghpo, mieszkający w Asamie na wschód od siedzib szczepów Naga, ale także w Yunnanie zachodnim i północnej części górnej Birmy, mają swoją Najwyższą Istotę Karai Kasang, stojącą znacznie wyżej od tłumu not, czyli duchów²⁷. Jednym z nich jest nat nieba i grzmotu, który tworzy chmury i zsyła deszcz, a grzmot jest jego głosem. „Nie ma nic, co by przejmowało Kaczina taką czcią, jak grzmot i piorun”. ,,W dawnych czasach najczęściej stosowana próba polegała na wzywaniu pioruna, żeby śmiertelnie ugodził

271