72589 Scan27 (2)

juszniczego. Polska jest częścią sojuszniczego systemu obronnego⁶⁸. W ujęciu długofalowym stan bezpieczeństwa państwa zależy również od tego, jak radzimy sobie z wyzwaniami, których kompleksowy charakter wymaga przedsięwzięć wykraczających poza tradycyjne instrumenty i metody strategii bezpieczeństwa.

Wśród wspomnianych wcześniej dokumentów sojuszniczych, z których wynikają zadania geografii bezpieczeństwa można wymienić:

1 Koncepcję strategiczną Sojuszu;

2.    Inicjatywę NATO w sprawie zdolności obronnych;

3.    Politykę geograficzną NATO i postanowienia „szczytu praskiego”;'

4.    Europejską politykę bezpieczeństwa i obrony (ESDP).

Dokumenty te i działalność w tym zakresie wskazują na możliwości wystąpienia zagrożeń i kryzysów zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz przestrzeni euro-atlantyckiej. Wskazują także na globalny kontekst bezpieczeństwa, co stwarza przesłanki do reagowania kryzysowego i działania wojsk sojuszniczych z dala od terytorium Sojuszu.

Do podstawowych zadań określanych w koncepcji strategicznej Sojuszu należą m.in. kontrole, ochrona i obrona obszarów zapewniające nienaruszalność użytkowania morskich, powietrznych i lądowych linii komunikacyjnych.

Inicjatywa NATO w sprawie zdolności obronnych wskazuje na zagrożenia, jakie mogą powstać w wybranych regionach, a tym samym na konieczność rozbudowy i usprawnianie systemów rozpoznania i obserwacji, co pociąga za sobą potrzebę rozwijania studiów geograficznych obszarów poza przestrzenią euroatlantycką.

We wspomnianym dokumencie zwraca się uwagę na pojawienie się tzw. ryzyka nowego typu, czyli skutków niedorozwoju cywilizacyjnego, szczupłości zasobów, różnic kulturowych itp., mogących uruchomić masowe migracje, przestępczość międzynarodową nowe formy terroryzmu, w tym terroryzm informacyjny.

Z powyższego wynika, że obszar będący przedmiotem zainteresowania geografii bezpieczeństwa znacznie się powiększy i to zarówno w sensie zasięgu terytorialnego, jak i zakresu tematycznego. Wskazuje to na konieczność integracji badań prowadzonych przez różne dyscypliny naukowe. Rolę inspirującą integrującą przestrzennie i stanowiącą podstawę dla dalszych badań może spełniać geografia bezpieczeństwa.

Realizacja zadań wynikających z wymienionych wyżej dokumentów formalnoprawnych odbywa się w konkretnej przestrzeni geograficznej, gdyż każde państwo zajmuje konkretne terytorium, zaś stosunki międzynarodowe poszczególnych państw istnieją w prawdziwej przestrzeni geograficznej. Oznacza to, że podstawowe dokumenty tj.: polityka i strategia bezpieczeństwa państwa (narodowego) oraz koncepcja strategiczna Sojuszu mogą stanowić punkt wyjścia do określenia zakresu zainteresowań geografii bezpieczeństwa. Dodać należy, że po rozpadzie Związku Radzieckiego, a tym samym dwubiegunowego świata metody handlowe zajmują miejsce metod wojskowych; dostępny kapitał zamiast siły ognia; cywilne innowacje zamiast wojskowo-technicznych udoskonaleń i rozpoznawanie rynku

^M Strategia bezpieczeństwa..., wyd. cyt.

zamiast garnizonów i miast. Państwa, jako jednostki przestrzenne zazdrośnie broniące swego terytoriom, nię znikną, lecz zmienią jedynie orientację⁶⁷.

Przyczyny powstawania zagrożeń tkwią zarówno w środowisku przyrodniczym, jak i społecznym. Występują one na wszystkich szczeblach obszarowych - lokalnym, regionalnym, państwowym, ponadpaństwowym oraz w każdym zakresie rzeczowym - militarnym, politycznym, ekonomicznym, społecznym, socjodemograficz-nym. Zagrożenia te wyznaczają obszary i podmiot badań geografii bezpieczeństwa.

Zebranie informacji o wszystkich składowych zagrożeniach w ujęciu geograficznym wykracza jednak nie tylko poza geografię wojenną (wojskową), zarówno w ujęciu koalicyjnym, jak i wybranego państwa, lecz także poza nauki geograficzne w ogóle. W związku z tym zdefiniowanie pojęcia geografii bezpieczeństwa natrafia na duże trudności.

Poprzez badanie wzajemnych relacji pomiędzy społeczeństwem, a środowiskiem mamy możliwość poznania ciągle zmieniającego się zagospodarowania ziemi, rozwoju stosunków społecznych i politycznych, w tym także powstawanie zagrożeń w różnych sferach życia (politycznego, kulturowego, ekonomicznego). Ma więc ona charakter interdyscyplinarny.

Geografia bezpieczeństwa oznacza geografię na usługach działań realizowanych na rzecz bezpieczeństwa, do których m.in. zalicza się:

-    operacje humanitarne i ratownicze,

-    misje pokojowe i rozjemcze,

-    wykonywanie zadań bojowych w celu opanowywania sytuacji krytycznych, w tym przywracanie pokoju,

-    realizację polityki bezpieczeństwa narodowego RP,

-    działalność struktur systemu bezpieczeństwa, w tym obronności państwa.

2.2.2. Geografia bezpieczeństwa - próba zdefiniowania

Geografia bezpieczeństwa skupia swe badania na przestrzennych przejawach działalności człowieka na tle środowiska geograficznego, ustalaniu zasobów dóbr niezbędnych do zaspokojenia potrzeb określonej społeczności oraz sposobów ich pozyskiwania i transportu do określonych rejonów. Za punkt wyjścia bierze wartości kulturowe, społeczno-polityczne, a ponadto zasoby naturalne i wartości przestrzenne (położenie, terytorium, granice, rozmieszczenie). Na tej podstawie państwo określa wartości podstawowe, w oparciu o które podejmowane są działania mające na celu zapewnienie pokoju. Wszystkie te działania realizowane są w określonym środowisku i dotyczą konkretnej społeczności.

Geografia bezpieczeństwa, podobnie jak wiele innych dyscyplin geograficznych, porusza wiele spraw, które są jednocześnie przedmiotem zainteresowania innych nauk m.in. ekonomii, historii, psychologii, socjologii, geografii wojennej. Z tego powodu występują trudności z precyzyjnym określeniem wyłącznego przedmiotu

⁹⁷ E.N. Luttwah, Turbokapitaltzm zwycięży..., wyd. cyt