73394 Środki stylistyczne � 99

g 5LUWUIAVUKCZŁ ŚRODKI STYLlSTYCZNbJ

NEOLOGIZM

--

-    nowo utworzony wyraz; przestaje być neologizmem, kiedy już na stale wchodzi do powszechnego użycia.

-    powstaje dzięki obecnym już w języku środkom słowotwórczym (np. przyrostkom, przedrostkom, sposobom tworzenia wyrazów złożonych) w celu nazwania nieznanych wcześniej przedmiotów, zjawisk, sytuacji, zawodów, np. mikrofalówka, internauta.

-    obok neologizmów słowotwórczych (np. orbitować, lascroterapia) funkcjonują neologizmy znaczeniowe (kanadyjcz)'k - dom wykonany według technologii kanadyjskiej w odróżnieniu od Kanadyjczyka - mieszkańca Kanady).

-    pełni szczególną rolę w poezji; spotykane tam neologizmy tworzone są dla potrzeb konkretnego utworu, mają więc zwykle charakter niepowtarzalny i rzadko wchodzą do powszechnego użycia.

Ogród pana Baszczyńskiego zielenieje na wymroczu, Odzie się cud rozrasta w zgrozę i bezprawie.

Sam go wywiódł z nicości bfyszczydlami swych oczu I utrwalił na podśnionej drzevyom trawie.

(B. LEŚMIAN. Pan Btyszcąvski)

... zawiośnialo - Iatopędzi przez jesienność biaiośnieże. KINEMATOGRAF. KINEMATOGRAF. KINEMATOGRAF.

... słowikując szepfolesia falorycznie ca r u zieją. GRAMOPATEFON. GRAMOPATEFON. GRAMOPATEFON. (S. MŁODOŻENIEC, XX wiek)

ZDROBNIENIE

--

-    wyraz utworzony za pomocą odpowiedniego przyrostka, mający w stosunku do znaczenia wyrazu podstawowego znaczenie w jakimś sensie pomniejszone, osłabione (gołąbek, maleństwo, kociąt ko).

-    zdrobnienia najczęściej wyrażają czułość, pieszczotliwość, mają pozytywny cliarakter.

-    mogą jednak posiadać sens ironiczny, wtedy są wyrazem uczuć negatywnych, niechęci, lekceważenia, odrazy (głupiutki, kobiecina).

'T-rra?.• . ■ ■    .■ z.\

Powitają przyjaciele Mnie, wiosny młodej aniołka; Przyjaźń ma blasku niewiele I cień lubi jak me ziółka.

Czym kochanki godzien rączek?

Powiedz niebieska Marytko!

Za pierwszy miłości pączek Zyskam pierwszą ... ach! Izę tylko. (A. MICKIEWICZ, Pierwiosnek)

ZGRUBIENIE

-^c©gś>=-

wyraz utworzony za pomocą odpowiedniego przyrostka, mający w stosunku do znaczenia wyrazu podstawowego znaczenie w jakimś sensie powiększone, wzmocnione (nochal, zamczysko, straszydło).

zgrubienia posiadają zazwyczaj negatywne zabarwienie uczuciowe, ale mogą leż wyrażać pewną czułość i pobłażliwość (psisko, matczysko). służą ekspresji wypowiedzi i uzyskaniu mocnego efektu stylistycznego.

Król skinął palcem, zaczęło igrzysko, Spadły wrzeciądze; ogromne Iwisko Z wolna się toczy,

Podnosi czoło,

[...]

I kudły zatrząsł na grzywie, l wyciągnął cielska brzemię,

I obalił się na ziemię.

(A. MICKIEWICZ, Rękawiczka)

99