strona1

1. Styl. Stylistyka - dawniej i dziś

1.1. Pojęcie stylu. Przybliżenie

Polski wyraz styl jest adaptacją łacińskiego rzeczownika stilus, oznaczającego pierwotnie 'tylec, służący do pisania na drewnianych tabliczkach, pokrytych woskiem*. Już jednak w starożytności słowo stilus zyskało inny sens. znany także dzisiejszej polszczyźnic: 'sposób językowego ukształtowania tekstu pisanego lub mówionego'.

Od XVIII w. począwszy, aż do współczesności, używa się pojęcia styl również w znaczeniu szerszym, z odniesieniem do zespołu cech właściwych różnym sztukom (mówimy o stylach architektonicznych, stylach w muzyce i tańcu, stylu malarskim, filmowym, teatralnym itp.).

Wiek XX zakres pojęcia styl rozszerzył jeszcze bardziej, obejmując nim wszelkie wytwory i zachowania człowieka (mówimy dziś o stylu pracy, bycia, myślenia, gry, jazdy samochodem, ubierania się, świętowania itp.).

Rzecz jasna, że dyscyplinę filologiczną, jaką jest stylistyka, interesuje styl rozumiany węziej - jako, mówiąc najogólniej - sposób wysławiania się właściwy: pisarzowi, pojedynczemu tekstowi, epoce czy prądowi literackiemu lub związany z określoną sytuacją mówienia, typem odbiorcy; wiążący się z przekazem określonych treści i wartości.

Specyfika tak ogólnie rozumianego stylu związana jest zawsze z wyborem spośród ogółu dostępnych wyrazów, form słowotwórczych i flcksyjnych, konstrukcji składniowych i form gatunkowych, a także prozodyjnych i rytmizacyj-nych elementów, mających określoną wartość stylistyczną (a więc niosących np. nacechowanie kolokwialne, oficjalne czy uczuciowe). Taki wybór jest w praktyce związany z różnymi czynnikami: z jednej strony z indywidualną skłonnością nadawcy tekstu i jego dążeniem do oryginalności, z drugiej - z koniecznością dostosowania wypowiedzi do wymagań sytuacji komunikacyjnej. zwyczajów językowych właściwych epoce, konwencji literackiej czy gatunkowej. W teoriach współczesnej stylistyki rozumienie pojęcia styl uzależnione jest od przyjętej metodologii badawczej.