CCF20071022001

242 'Psychologia rodziny: teoria i badania

Pojęcie stylu rodzicielskiego (postawy rodzicielskiej) jest podstawowy terminem, który pozwala zrozumieć dynamikę w relacji między rodzica ' a dziećmi. Każda osoba, stając się rodzicem, musi rozwijać odpowiedni strategie w kontekście wymagań i obowiązków wynikających z pełnieni rodzicielskiej roli. Generalnie można sprowadzić je do strategu: (1) wychó wywanią; (2) kontrolowania swoich dzieci.    f

Strategie wychowywania dzieci ujawniają się zarówno w fizycznym, ją i werbalnym odniesieniu do dziecka. Na przykład, fizyczne wyrażanie a¹' ceptacji obejmuje przytulanie, pieszczenie, bawienie się, spojrzenie pelnj aprobaty, całowanie, uśmiechanie się. Ustne wyrażanie ciepła i uczucia obj,, muje chwalenie, prawienie komplementów czy mówienie różnych innych przyjemnych rzeczy do albo o dziecku (Rohner, 1986). Natomiast rodziciefi. skie odrzucenie jest definiowane jako nieobecność lub odrzucenie dziec' wyrażające się przez fizyczne i ustne wyrażanie wrogości i agresji, obojętnó ści i zaniedbania (Rohner, 1986).    h

Rodzice są obciążeni zadaniem chronienia swoich dzieci przed dozni| waniem krzywdy. Rodzice też muszą uspołeczniać swoje dzieci, aby postęl powały zgodnie z powszechnie stosowanymi regułami. Socjalizacja dziej-wymaga uczenia ich kontroli swoich impulsów, szanowania praw innych'; i bycia wrażliwym na nakazy społecznych norm i zwyczajów. Krótko mówiąc, rodzice muszą rozwijać rodzicielskie strategie kontrolowania swoicji dzieci, aby te zachowywały się w sposób odpowiedni do wieku. Strategię' kontroli — podobnie jak strategie wychowywania — są wyrażane w sposobtó interakcji fizycznych i werbalnych pomiędzy rodzicami a dziećmi. Więcej; informacji na ten temat przedstawiono w dalszej części rozważań o probier) mach wychowania dzieci.

Na przykład, autorytatywny styl rodzicielski łączy emocjonalne ciepło; i wymiar kontroli z otwartym dialogiem. Chociaż rodzice wyjaśniają dzie_r: ciom wiele spraw, to punkt widzenia ich dzieci oraz ich uczucia nie są negoff wane, dyskwalifikowane czy ignorowane. Autorytatywny rodzicielski styl ma dużo wspólnego z wzorami interakcji wzmacniającymi indywidualizację. Rodzice dają dziecku jasne wytyczne odnośnie do jego zachowania, ale są one pełne szacunku zarówno dla potrzeb dziecka - doświadczania bliskości i wsparcia, jak również potrzeby bycia podmiotowo traktowanym (bezwarunkowo akceptowanym — jako jednostka z wyjątkowymi cechami,

^{T ;}czne bado/rk* utJoicrcdmfy ie todżtrioisH

%\ i

r.

.lii- -

[jtyl charakteryzujący się ciepłem, wsparciem, logicznym podawaniem przypłyń swoich postać, przejrzystą komunikacją, stosownym monitorowaniem aangażowaniem — jest związany z pozytywnymi rozwojowymi wynikami ?ićci. Dzieci rosnące w takim rodzinnym klimacie są bardziej uczciwe, [ftuistyczne, zorientowane na współdziałanie niż rywalizację, ufne, mają-wyższe poczucie własnej wartości, lepiej funkcjonujące w szkole, bar-|fej zmotywowane do nauki i mające więcej przyjaznych, otwartych relacj: Rówieśnikami, niż dzieci-wzrastające w systemach rodziny, gdzie rodzice żentują odmienne style wychowawcze (Belsky, Steinberg, Draper, 1991 berg i in., 1992). Z kolei rodzinny klimat wyznaczany przez małżeńsk Eiflikt i rodzicielskie postępowanie, które cechuje brak racjonalnego nad ii, wrogość, odrzucenie lub stosowanie przymusu - sprzyja powstawanie ourzeń rozwojowych u dzieci, takich jak: agresywność, przestępczość Burzenia psychiczne, szkolne niepowodzenia, nadużywanie środków odu jących (Barnes, Farrell, 1992). Bez względu na stadium rozwojowe dzieck: tatuś związany z pracą matki lub status małżeński rodziców (rozwiedze samotni, ożenieni ponownie), wzorce interakcji rodzic — dziecko są głów czynnikiem stabilizującym bądź zaburzającym rozwój podstawowycł pktur psychicznych dziecka (Demo, 1992). Badania wyraźnie sugerują rodzice szczęśliwi w swoim bliskim związku są wrażliwi na rozwojowi trzeby dziecka, stwarzają taki klimat w rodzinie, który pozwala dziecki optymalną realizację własnych zasobów i dojrzałe budowanie swojej toż rości). W polskiej tradycji badawczej od wielu lat popularne jest ujmo ||nie relacji rodzic - dziecko w kategoriach postaw, dlatego też ta termino będzie częściej stosowana w dalszej części analiz.

Pojęcie postawy rodzicielskiej

pojęcie „postawa” jest w literaturze psychologicznej wieloznaczni Rumiane. Różnorodność definicji wynika z jednej stropy z podejmowa |gh prób określenia tego terminu przez przedstawicieli tóżnych kicrun psychologicznych, jak też akcentowania przez nich odmiennych kom ^jnentów, jako najważniejszych w jego strukturze (Mądrzycki, 1977_/ ⁱ h^<’Otjn^r'z ptnećłmććity