CCF20071022014

268 Psychologia rodziny: teoria i badania

1)    postawa ograniczająca (strictnesś),

2)    dostosowanie (adjustment),

3)    ciepło, akceptacja (warmth),

4)    agresja (aggression).

Ciekawy zestaw zachowań matek znajduje się również w pracy L. E. Longstreth (1968), opisującego badania prowadzone w Instytucie zwanym Fełs. Na podstawie dokładnych obserwacji interakcji matek z dziećmi wyodrębnione zostały cztery typy postaw matek:

1)    ochranianie (protection),

2)    ograniczanie (restriciiveness),

3)    wrogość (bostility),

4)    przyspieszanie, mobilizowanie (acceleration).

W dalszej kolejności na uwagę zasługuje dwuwymiarowy model oddziaływań rodzicielskich przedstawiony przez P. S. Slatera (za: Rembowski, 1972). Powstał on między innymi na podstawie retrospektywnych relacji 138 studentów oceniających zachowanie swoich rodziców. Przedstawia przestrzennie postawy rodzicielskie rozmieszczone na obwodzie koła.

Umieszczone zostały w nim cztery pary biegunowo przeciwstawnych postaw:

1)    pobłażliwość — surowość,

2)    tolerancja — brak tolerancji,

3)    ciepło — chłód,

4)    uzależnianie — separowanie się.

Podzielenie koła dwiema prostopadłymi osiami doprowadza do wyodrębnienia czterech sektorów rodzicielskiego zachowania wobec swoich dzieci: w pierwszym znalazły się - pobłażliwość i tolerancja; w drugim - ciepło i uzależnianie; w trzecim - surowość i brak tolerancji; a w czwartym - chłód oraz separowanie się.

W Polsce interesującą i mającą dość szerokie zastosowanie typologię postaw rodzicielskich opracowała M. Ziemska (1973), opierając się na krytycznej analizie opracowań L. Kannera, P. Slatera, A. lloe i M. Siegelmana oraz E. S. Schaefera i doświadczeń wynikających z własnej pracy klinicznej - rys. 3.1. Nadrzędnym celem autorki było zbudowanie takiej typologii, która byłaby przydatna nie tylko w pracy diagnostycznej, ale także terapeutycznej. Z tego punktu widzenia, zdaniem autorki, model powinien zawierać obok nostaw niennżaHamrrh    pOTCiSODt    d&frfch czasowych typologiach nie były dostatecznie wyeksponowane. Ponadto zakładała ona, że optimum postawy powinno znajdować się w środku skali, natomiast bieguny powinny stanowić jej nadmiar i niedomiar. Tego rodzaju konstrukcja miała przedstawiać lepiej rzeczywistość niż w przypadkach, gdy krańce stanowią maksimum natężenia postawy (Ziemska, 1973). Na podstawie powyższych założeń autorka wyodrębniła osiem postaw naczelnych ułożonych w cztery przeciwstawne sobie pary. Są to:

1)    akceptacja - odrzucenie,

2)    współdziałanie — unikanie,

3)    rozumna swoboda - nadmierne ochranianie,

4)    uznanie praw — nadmierne wymaganie.

nadmiernie

wymagająca

nadmiernie

chroniąca

Rys. 3.1. Typologia postaw rodzicielskich według M. Ziemskiej (1973)

Postawa akceptująca przejawia się nieukrywaniem uczuć przed dziec kiem, akceptowaniem go takim, jakim jest, w zaspokajaniu jego potrzeb postawę odrzucenia zaś cechuje demonstrowanie negatywnych uczuć, od czuwanie dziecka jako ciężaru, podejście dyktatorskie. <

Postawa współdziałania wyraża się w pozytywnym zaangażowani w sprawy dziecka, w unikaniu obojętności uczuciowej, zaniedbywaniu dziec knperf r&rcfrrr.