CCF20071022005

250 Psychologia rodziny: teoria i badania I

Kolejnym, istotnym źródłem wsparcia dla rodziców są interpersonalne stosunki między nimi a ich przyjaciółmi, krewnymi czy sąsiadami. Przeprowadzono także badania określające związek między dostępnością wsparcia od innych a efektywnymi relacjami rodzic - dziecko. Społeczne wsparcie jest bowiem związane ze zwiększoną rodzicielską kompetencją, częstszą werbalną i emocjonalną reakcją na potrzeby dziecka, mniejszą jego karalnością, zwiększoną cierpliwością i wrażliwością, wyższym poczuciem własnej wartości (Bełsky i in., 1991).

Społeczne sieci, w które są uwikłani małżonkowie, służą jako źródło zarówno instrumentalnego, jak i emocjonalnego wsparcia. Na przykład, rodzina, przyjaciele i sąsiedzi mogą dostarczać rodzicom wsparcia informa-cyjnego. To może być jakaś forma poradnictwa wynikająca z własnych doświadczeń czy wiedzy sugerująca sposób postępowania z dzieckiem w jakichś trudnych dla rodziców okolicznościach czy różnych rozwojowych fazach dziecka. Te same osoby mogą też pomagać w opiece nad dziećmi, odciążać rodziców w szczególnie trudnych dla nich okolicznościach. Otoczenie społeczne, z którym rodzice są w interakcjach, może dostarczać także wsparcia emocjonalnego, które jest szczególnie wartościowe w sytuacjach kryzysowych związanych z nieprzewidzianą sytuacją trudną, na przykład ciężka choroba dziecka, traumatyczne wydarzenie losowe itp.

Dla większości rodziców równoważenie wymagań pracy, małżeństwa i rodzicielstwa przybiera formę znacznego wyzwania. Pod tym względem kontekst pracy może działać na rodziców jako źródło stresu, utrudniając tym samym prawidłowe funkcjonowania w rolach rodzicielskich. Jest to możliwe w przypadku podejmowania skutecznych wysiłków na rzecz równoważenia wielu konkurujących wymagań pracy i życia rodzinnego. Na przykład, możliwość zabezpieczenia dziecku prawidłowej opieki na czas pobytu w pracy poprzez umieszczenie w stosownej instytucji czy powierzenie go wzbudzającej zaufanie opiekunce pozwala w sposób mniej stresowy realizować się w strukturach pracy. Podobnie pracodawca, który umożliwia rodzicom w sytuacjach szczególnych (na przykład choroba dziecka) zmianę ich planu pracy (system zmianowy, urlop okolicznościowy itp.), aby mogli zająć się dzieckiem, pomaga ograniczać dodatkowy stres, który jest wyzwalany przez te żądania. Ważną okolicznością w kontekście jakości wypełniania zadań rodzicielskich jest również nastawienie rodziców do ich pracy, '^^r'£'Op' odcżuforie')fcifccfi czy ^>«zier* fecwtsd    < "z Mdlii \

jej wykonywania. Nieprawidłowy stosunek do dzieci jest częściej widoczny, na przykład, wśród bezrobotnych mężczyzn, którzy woleliby pracować, niż wśród ojców pracujących (Belsky i in., 1991; Kornacka-Skwara, 2002). Podobnie zbytnie zaabsorbowanie pracą, poświęcanie jej zbyt wiele czasu i energii powoduje, że częściej mężczyźni stają się bardziej drażliwj i niecierpliwi w stosunku do swoich dzieci. Dla kobiet, które pracują, stopień zadowolenia z ich statusu zatrudnienia, ma ważne skutki dla doświadczania przez nie rodzicielstwa. Kobiety, które nie były zadowolone z sytuacji w pracy, jak wskazują badania, z większą nerwowością wykonywały swoje rodzicielskie zadania, co uwidaczniało się w poziomie przystosowania społecznego ich dzieci.

Wyzwań generowanych przez pełnienie roli rodzicielskiej jest wiele i w różnym stopniu obciążają one małżonków-rodziców. Jak wskazuje lite ratura (Anderson, Sabateli, 1999), osobiste i związane z kontekstem zasób) mają największy wpływ na jakość relacji każdego z rodziców z dziećmi Teza ta jednak sugeruje, że stresy i wymagania rodzicielskie mogą być roz sądnie zarządzane, kiedy osobiste zasoby małżonków są bogate, kiedy zwią zek małżeński prezentuje wysoką jakość i kiedy inne źródła wsparcia s* dostępne. Nieobecność silnych małżeńskich i innych systemów wsparci* lub nieumiejętność zarządzania małżeńskim konfliktem, zaleganie różnycl psychologicznych problemów między rodzicami zwiększa natomiast praw dopodobieństwo, że rodzice nie będą skutecznie reagować na fizyczne, emo cjonalne i społeczne potrzeby swoich dzieci.

Nie sposób nie wspomnieć o czynniku płci rodzica w kontekście pełnie nia różnych ról, w tym rodzicielskich. Pary muszą negocjować między s‘ob; różnice w poglądach, nastawieniach, aby dochodzić do porozumienia odno śnie do tego: (1) w jakim stopniu każdy małżonek będzie zaangażowani w wypełnianie zadań rodzicielskich; (2) jaki będzie podział rodzicielskie! obowiązków w granicach systemu rodzinnego.

Badania wskazują na istnienie różnic płciowych w prezentowaniu rodzi cielskich stylów wychowawczych. Na przykład, badania na rodzicacl z małymi dziećmi sugerują, co nie jest przecież zaskakujące, że matki s: najbardziej zaangażowane w dostarczanie ciągłej opieki dziecku, poświę cają mu prawie cały swój wolny czas i od czasu do czasu są obciążone prze:

swo.ich mężów. W większym stopniu niż ojcowie, matki opiekują, się po •łflb    i>\£wWvt© i*tcA.?pl& GbNii yujcćU* epIpwoCę O