CCF20071022015

270 Psychologia rodziny: teoria i badania

Rozumną swobodę określa darzenie dziecka zaufaniem, udzielanie swobody stosownie do potrzeb wynikających z wieku rozwojowego dziecka, a nadmierne ochranianie - bezkrytyczne podejście do dziecka, przesadna opiekuńczość.    '

Uznanie praw polega na stosowaniu kontroli i dyscypliny opartych na racjonalnych podstawach bez przeceniania i niedoceniania roli dziecka, a postawę nadmiernie wymagającą cechuje nieliczenie się z indywidualnością dziecka, stosowanie sztywnych reguł wychowawczych: Model postaw rodzicielskich opracowany przez autorkę przybrał postać kwadratu opisanego na kole. Postawy prawidłowe zostały przedstawione na obwodzie koła, natonąiast nieprawidłowe przy wierzchołkach kwadratu. Dodajmy, że autorka opracowała metodę badania postaw rodzicielskich, strukturalnie związaną z prezentowaną typologią (Ziemska, Kwak, 1973).

Obecnie zostaną przedstawione te typologie, które szukały uzasadnienia swej obiektywności w analizie czynnikowej.

3.4.2. Czynnikowe typologie postaw rodzicielskich

Spośród pierwszych interesujących propozycji należy wymienić opracowanie M. Roffa i G. A. Miltona (za: Plopa, 1983).

M. Roff na podstawie przeprowadzonych badań empirycznych wyodrębnił następujące rodzaje zachowań rodzicielskich:

1)    koncentracja na dziecku,

2)    demokratyczne kierowanie {demokratic guidance),

3)    swoboda (permissineness),

4)    harmonijne współżycie rodziców i dzieci {parent — child hormony),

5)    brak reaktywności (nonreadiness oj suggestion).

G. A. Milton (za: Płopa, 1983) na podstawie analizy czynnikowej danych z wywiadów przeprowadzonych z 375 matkami posiadającymi dzieci w wieku 5—6 lat uzyskał 5 wymiarów. Są to:

1)    ograniczanie (strictness),

2)    ogólne rodzinne interakcje {generałfamilj interaction),

3)    ciepłe kontakty (warmth of mother — child relationship),

4)    odpowiedzialna orientacja wychowawcza {responsihle child-training orientation),

5)    postawy wobec agresji i kar (attitudes toward awreńwness and t>uniti.venesi\.

Podobne analizy przeprowadził P. Slater (za: Rembowski, 1972), który na podstawie retrospektywnej oceny ról rodzicielskich, dokonanej przez 138 mężczyzn, wyodrębnił dwie niezależne skale:

1)    emocjonalne wspieranie (emotional supportineness),

2)    zakazujące wymagania (inhibitory demands).

Interesujące zestawienie czynników obrazujących rodzicielskie postawy podał M. Siegelman (1965). Wyodrębnił on:

1)    miłość ilomnj) — wyrażającą się w rodzicielskiej pomocy, obdarzanie uczuciem,

2)    wymaganie (demanding) - kontrolujące, narzucające zachowanie się rodziców,

3)    karanie (punishmenl) — arbitralne stosowanie kar fizycznych z nieliczeniem się z potrzebami dziecka.

Z kolei L. E. Longstrcth (za: Plopa, 1983) dokonał analizy czynnikowe; 12 różnych opisów zachowań matek w ich interakcjach z przedszkolnym dziećmi. Tym sposobem wyodrębnił on cztery czynniki, podkreślając, że sa obiektywnie otrzymane i reprezentatywne dla ujmowania interakcji rodzic — dziecko. Są to:

1)    swobodne traktowanie,

2)    uczucie i ciepło,

3)    odpowiedzialne wychowywanie dziecka,

4)    stosunek do agresywności dziecka.

Warto również wspomnieć o szeroko prowadzonych badaniach japońskiego badacza H. Kojimy (1975). Na podstawie analiz przeprowadzonych w 303 rodzinach (badane były matki, ojcowie i ich dzieci), metodą CR-PB) E. S. Schaefera, uzyskał następujące wymiary rodzicielskiego zachowania:

1)    psychologiczna kontrola,

2)    akceptacja — odrzucenie,

3)    swobodna kontrola.

Stwierdził jednocześnie, że wyodrębnione czynniki są zbieżne zarównc w przypadku badań rodziców, jak też ich dzieci.

Do rozwoju problematyki typologii oddziaływań rodzicielskich znaczą cy wkład wniosły studia W. C. Beckera (Plopa, 1983). Wspólnie ze swoim współpracownikami badał 71 rodzin, osobno matki i ojcóćy metodą wy wiadu oraz specjalnie skonstruowaną 7-stopniową skalą. Uzyskane rezułta •y korto^    t]a&epyj&ce