CCF20071022018

276 Psychologia rodziny: teońa i badania

Wspomniany badacz wskazywał również na zbieżność typologii Scha-cfera i Siegelmana z opracowaniami J. Andersona oraz F. Cox i P. Leapear. Cennym wkładem P. Goldina w rozwój problematyki typologii postaw rodzicielskich jest także próba uporządkowania (aktualna do dzisiaj) badań, począwszy od opracowań R. Stogdilla, z punktu widzenia odkryć analizy czynnikowej. W rezultacie szeregu porównań doszedł do wniosku, że najważniejsze wymiary rodzicielskiego zachowania to:

1)    miłość

akceptacja — odrzucenie;

2)    wymaganie

- psychologiczna autonomia — psychologiczna kontrola;

3)    karanie.

Reasumując, można stwierdzić, że przegląd literatury wskazuje, że    j

w większości prac dotyczących różnych stylów oddziaływań rodzicielskich występują zmienne będące jakąś formą kochania, miłości, akceptacji, odrzucenia, nadmiernej kontroli czy nadmiernego ochraniania oraz autonomii. Różnice między wymiarami poszczególnych typologii są zaledwie różnicami w nazwach w zasadzie identycznych czynników, a podobieństwo modeli niezależnie rozwijanych w różnych kulturach uprawdopodabnia tezę, że struktura wyodrębnianych postaw (wymiarów, stylów) jest odbiciem rzeczywistych zachowań rodzicielskich. Własne badania autora, jak również wieloletnia praca z problemami rodzinnymi, doprowadziły do uzupełnienia wymienionych czynników o wymiar postawy niekonsekwentnej (Plopa,

1987).

3.5. Postawy rodziców a rozwój dzieci w świetle badań empirycznych

W literaturze psychologicznej istnieją co najmniej dwa podejścia metodologiczne do badania problematyki postaw rodzicielskich. Jedno z nich koncentruje się na analizie informacji uzyskanych od rodziców drogą np. wywiadów, kwestionariuszy, a drugie, opiera się na spostrzeżeniach samych dzieci (Gołdin, 1969). Należy jednak zauważyć, że inspirującą badania, zarówno dla jednego, jak i drugiego nurtu badawczego, jest generalna teza stwierdzająca istotną zależność między różnymi zmiennymi środowiska , ne^ńnnęep autorki*' -

wojowej i klinicznej wskazują wyraźnie na istnienie mechanizmów psychologicznych wiążących różne rodzaje zachowań dziecka z konkretnymi oddziaływaniami rodziców. Dobitnie wykazano, że dziecko w rodzinie jest nie tylko w określonej zależności fizycznej (materialnej), ale głównie psychicznej, gdyż jest pozbawione wyboru osób, które mogłyby zaspokajać jego potrzeby psychiczne (Han-Ilgiewicz, 1969; Kukołowicz, 1970; Ziemska, 1975). Stąd też stosunki rodzinne stanowią dla dziecka wartość modelową dla jego przyszłych zachowań interpersonalnych (Zaborowski, 1976).

Rozwój psychologu percepcji wyraźnie unaoczni! również badaczom zajmującym się problematyką rodzinną, że ważna jest nie tylko sama infor-macja o zachowaniu rodziców, ale również nadanie jej subiektywnego znaczenia przez dziecko. Skądinąd wiadomo (Livesley, Bromley, 1973), że u dzieci istnieje silnie afektywne przetwarzanie informacji, oraz, że percepcja osób, w tym także znaczących, ma pewien egocentryczny wymiar, zależy w istotnym stopniu od wieku rozwojowego. Badacze w dotychczaso wych pracach przekonywująco wykazali istnienie różnic jakościowycł w zakresie treściowego, jak i formalnego ustrukturyzowania spostrzeżer w różnych kategoriach wiekowych. Obraz spostrzeżeń interpersonalnycl może być tym samym sprowadzony do kilku stadiów.

Pierwsze stadium rozwojowe to okres egocentrycznej, absolutnej niezmien ności (invańance and egocentńsni). Obejmuje ono kształtowanie się spostrzeżer dziecka od około 7 roku życia. Dziecko w tym okresie uważa, że świat ze wnętrzny jest stabilny, a przedmioty znajdujące się w nim nie podlegają zmia nom. Zdolność małego dziecka do zrozumienia niezmienności jest ograni czona przez jego wysoce egocentryczną orientację. Przeszkadza ona dzićcki w rozumieniu faktu, że ludzie różnią się w swoich myślach, pragnieniach, ż( mogą zachowywać się różnie w odmiennych okolicznościach. Stąd też bierzi się jego prymitywne kategoryzowanie ludzi na dobrych albo złych, jak te: trudność w ocenie osoby, gdy ujawnia ona obydwa, pożądane i niepożądani zachowania. Stąd też może wynikać ambiwalencja odczuć dziecka, na przy kład czułości i autorytetu rodziców, czy innych osób spozą kręgu rodzinnegc Dziecko usilnie próbuje odnajdować stałość czy niezmienność cech w zacho waniu osób tak jak to próbuje czynić w fizycznym świecie. Wynika to stąd, żi nie jest ono w stanie zintegrować informacji niezgodnych afektywnie.

Egocentryzm dziecka oraz brak zdolności do decęntracji powodują kon

SeUjełn'? ‘blcuptónił Jle, jeqo    nu j-ewnf* «u/#um