CCF20071022009

258 Psychologia rodziny: teoria i badania

Większość dotychczasowych badań odznacza się zróżnicowaną precyzją metodologiczną, budzącą szereg wątpliwości co do zakresu ich generaliza-cji, niemniej biorąc pod uwagę wyjątkową wprost specyfikę przedmiotu badań, mają one wyraźną wartość poznawczą. Zwracają przede wszystkim uwagę na fakt, że „psychologiczna sytuacja porodowa”, wyznaczona zapewne przez wiele zmiennych nic w pełnym zakresie kontrolowanych, jest istotnym czynnikiem mającym związek z jakością funkcjonowania systemu, jakim jest powiększająca się liczebnie rodzina.

Nasuwa się w tym miejscu jeszcze jedna refleksja. Mianowicie, przyjmując założenie, że obecność ojców przy porodzie jest jedną, ale nie jedyną z form wczesnego kontaktu z dzieckiem, należałoby rozważyć kwestię, czy inne formy, np. wczesny kontakt fizyczny z noworodkiem tuż po porodzie, wczesne angażowanie się ojca w sprawy opiekuńcze nic wyzwalają w ojcach podobnej motywacji do głębszego angażowania się w sprawy dziecka, co obecność przy porodzie. Pytanie to nie jest pozbawione podstaw, gdyż można spotkać w literaturze coraz więcej badań koncentrujących się na innych formach wczesnego kontaktowania się ojców z niemowlętami niż szeroko rozumiane uczestnictwo w porodzie. Wskazują one, że wczesny kontakt - polegający na trzymaniu nagich niemowląt, przytulaniu ich, dotykaniu, koncentracji wzrokowej na ich twarzy - koreluje z wyższym poziomem opiekuńczości, nawiązywaniem częstszej, niewerbalnej komunikacji z mmi w późniejszym okresie. Wczesny kontakt może się przyczyniać wyraźniej do stabilnego pełnienia roli rodzicielskiej, odczuwania większej satysfakcji z jej pełnienia, a tym samym do stwarzania warunków do bardziej optymalnego funkcjonowania rodziny. Być może zasadne jest tu wysunięcie hipotezy o istnieniu tzw. okresu krytycznego dla ojców, tj. szczególnej ich podatności na wdrukowanie motywacji do podejmowania głębszych i częstszych interakcji ze swym nowonarodzonym dzieckiem, analogicznie jak czyni się to w teorii przywiązania tyle, że w odniesieniu do dziecka.

Jak już wyżej było sygnalizowane, dziecko od urodzenia jest aktywną jednostką mającą wpływ na podejmowanie korzystnych rozwojowo interakcji z otoczeniem. W ciągu pierwszych sześciu miesięcy życia pozało-nowego niemowlęta stają się szczególnie wrażliwe na podejmowanie społecznych interakcji - ułatwia im to zdolność do uśmiechu i wokalizacji - podstawowych atrybutów, za pomocą których mogą wywoływać zaintere-sowa mc otoczenia swoia osnha I lfnntrMlmTror^ inł^nciMTrti/-vćr HrrUóp tów. Zaczęto przypuszczać, społeczne odzewy niemowląt mogą być d brymi wywoływaczami intci ąkcji z ojcami równie dobrze jak i z matkan badania w tym zakresie zachęty znacznie wykraczać poza rutynowe czy ności opiekuńcze głównie trutek, zaczęły koncentrować się na nieustru turalizowanych interakcjach twarzą w twarz niemowląt z osobami dorosł mi. Dokładne, wielokrotnie >owtarzane analizy przeprowadzane za porno dostępnych technik, w tym komputerowych, pozwalają dojść do bard: interesujących uogólnień. Wskazują one na podobne zainteresowanie ni mowląt interakcją z matkand i ojcami. Matki i ojcowie byli w podobny stopniu zdolni do angażowana się w kontakt z dzieckiem, wzbudzać i po trzymywać wzajemne zaint resowanie, dostosowywać się do rytmiczno: w tym zakresie ujawnianej przez niemowlę. Badania wskazywały na sy chronizację rytmu serca zarówno matek, jak i ojców w czasie społeczr interakcji. Nic wykazywane* tych zgodności w odniesieniu do interak z osobami dorosłymi. Wa/.nć jest tu zatem - wydaje się - podkreślenie fa tu, ze ojcowie w pierwszych 6 miesiącach życia dziecka są na równi z m: kami zdolni do podejmowana interakcji i odczytywania potrzeb niemów: cia. Badania nad niemowlętami w wieku 7-9 miesięcy ujawniają, że rówr dobrze przywiązują się om do matek, jak i ojców, reagując protestem rozłąkę z każdym z rodziców. W każdym przypadku preferują konta z rodzicem niż osobą obcą. Z kolei zaś preferencja któregokolwiek z rod: ców jest uzależniona głównie od częstotliwości jego interakcji z dzicckie: Z naturalnych obserwacji wynika, że w większości rodzin są to matki, f to zapewne uwarunkowania kulturowe, niewynikające z biologicznych pi dyspozycji, przynajmniej po pierwszym roku życia dziecka.

Wydaje się, że w tym mi£j^scu należy podkreślić nieaktualność probier matka czy ojciec, podobnie jak ma to miejsce w odniesieniu do dysku problemu: dziedziczenie cz/ środowisko. Okazuje się bowiem, że dla op malizacji rozwoju dziecka potrzebny jest kontakt dziecka zarówno z mat! jak i ojcem. Pełnią om w tym zakresie role komplementarne.

Ojcowie bardziej angażują się w zabawę niż czynności opiekuńcze, c: ściej stosują zabawy fizykalne — podnoszenie, podrzucanie, przemieszc: nie się, natomiast matki są >ardziej skłonne do trzymania 'niemowląt, sto: wania spokojnych, konwencjonalnych gier. Stąd też na pfrzykład badai Lamba wykazały, że juz 8 miesięczne niemowlęta mogą preferować kfr