CCF20071022003

246 Psychologia rodziny: teoria i badania między rodzicem a dzieckiem jest odpowiednio utrwalony przez wielokrotne, bezpośrednie kontakty, wzbogacane doświadczeniem emocjonalnym. Postawy rodzicielskie w miarę swego kształtowania się oraz przejawiania mogą ulegać zmianie, tak jak zmienia się ich przedmiot, to jest dziecko, które przechodzi przez różne fazy rozwoju. W postawie rodzicielskiej może być brak lub niemal brak któregoś z „komponentów”, każdy z nich może się dopiero kształtować lub zanikać, na przykład komponent poznawczy może mieć charakter ogólny, a emocjonalny może być bardzo rozbudowany (Mą-drzycki, 1977).

Postawa uczuciowa jest często kluczem do zrozumienia, dlaczego rodzice, którzy dobrze znają praktykę i zasady wychowywania, są niezdolni do ich zastosowania wobec własnych dzieci. Znane są matki, które bezkrytycznie kochają swoje dzieci, mówią o nich dobrze, nawet jeśli na to nie zasługują (w danym momencie), nie przyjmując żadnych uwag krytycznych pod adresem swoich „pociech”.

Kończąc tą skrótową charakterystykę postawy rodzicielskiej, można zaznaczyć, że za najbardziej istotny jej przejaw uważa się ładunek uczuciowy, który zdaniem wielu badaczy stanowi najważniejszy składnik zarówno jej rozpoznawania, jak też dokonywania pomiaru (Goldin, 1969; Rembowski, 1972; Ziemska, 1973).

3.3. Źródła postaw rodzicielskich

Na kształtowanie się postaw wpływa wiele czynników, wśród najważniejszych wymienia się: potrzeby, informacje o przedmiotach postaw, oddziaływanie środowiska społecznego, cechy osobowości, traumatyczne doświadczenia, procesy emocjonalne, wpływ wczesnych doświadczeń (Mą-drzycki, 1977; Plopa, 1979). Wszystkie te czynniki mogą odgrywać większą bądź mniejszą rolę w procesie kształtowania się postaw rodzicielskich, do najważniejszych zaś można zaliczyć: dziedzictwo z rodziny pochodzenia, uwarunkowania podmiotowe rodziców, jakość związku małżeńskiego rodziców dziecka, czynniki tkwiące w dziecku (por. Ziemska, 1973).

3.3.1. Dziedzictwo z rodziny generacyjnej

Historie rozwojowe rodziców i ich dziedzictwo rodzinne mają ogrom ny wpływ na kształtowanie się zasobów warunkujących ich rodzicielski style. Wcześniejsze doświadczenia nabyte w rodzinie generacyjnej wpły wają na psychiczne zdrowie i osobowość potencjalnego rodzica — podsta wowe zasoby powiązane z rodzicielskim stylem. Dobrze funkcjonując' systemy rodziny, charakteryzujące się wysoką tolerancją dla autonomi i intymności, otwarte na szczerą, częstą komunikację, uczące brania odpo wiedzialności za realizowane zadania odpowiednie do wieku, kształcąc wrażliwość na potrzeby innych i okazywanie sobie nawzajem szacunki - stwarzają klimat do rozwoju zasobów koniecznych do radzenia sobii z wymaganiami rodzicielstwa (Anderson, Sabatelli, 1999). Osoby z tak funk cjonujących rodzin prawdopodobnie będą posiadać więcej cierpliwości komunikacyjnych umiejętności, empatii i wrażliwości koniecznej do wy chowywania i efektywnego kontrolowania swoich dzieci. Efektywni rodzi cc są zdolni do decentracji, ujmowania rzeczywistości z innej perspektywy niż swoja, są zdolni do odczuwania empatii w stosunku do osób w różnyn wieku. Posiadanie takich właściwości podmiotowych umożliwia prezento wanie stylu wychowania opartego na odpowiedzialności za prawidłowy roz wój dziecka, bez szkodliwego pobłażania czy nadmiernego, autokratyczne go dyscyplinowania. Można sądzić, że takowe kompetencje charakteryzuj £ te osoby, które same jako dzieci doświadczały w rodzinie generacyjnej racjonalnej kontroli nad własnym życiem w różnych fazach swojego rozwoju miały zaspokajane wszystkie podstawowe fizyczne i psychiczne potrzeby Osoby prezentujące pożądane style rodzicielskie w swoich relacjach rodzinnych doświadczali nie tylko „brania”, ale i „dawania”, mieli możliwość doświadczania takich wzorów interakcji, które wspomagały ich proces indy-widuacji w okresie młodości (Belsky i in., 1991).

Doświadczenia wyniesione z domu rodzinnego i interakcje uczuciowe z rodzicami w okresie dzieciństwa mogą zatem odgrywać istotną rolę w kształtowaniu się późniejszych postaw wobec własnych'^zieci. W miarę osobistego rozwoju i czynnego włączania się w życie społeczne, jednostka zaczyna patrzeć na świat przez pryzmat systemu wartości głoszonych i akceptowanych w danym środowisku sppłecznym. Rodziną jest pierwszą grupą i 2    -yfcAjhju-    ÓrtMLJUo