CCF20071022011

262 Psychologia rodziny: teoria i badania

■~ca”. Od wielu mężczyzn nie oczekuje się zbytnich kompetencji w dziedzinie wychowania małych dzieci, a kiedy są zaangażowani, kobiety dążą do monitorowania ich aktywności. Obecnie są widoczne przesłanki, że te nastawienia, normy kulturowe przechodzą stopniowe zmiany. Wprowadzają one pewien stopień dwuznaczności i napięcia w związku małżeńskim. Współcześni rodzice stają przed trudnym wyzwaniem przekształcania ideologii równego udziału w rodzicielstwie na konkretne zmiany w prezentowanych postawach rodzicielskich.

W kontekście wyżej zaprezentowanych rozważań zrozumiałe jest, że jakość związku małżeńskiego rodziców w sposób istotny może warunkować przejawianie określonych postaw wobec dzieci (Rembowski, 1975; Ro-stowski, 1987; Plopa, 1987, 2003a). Zakłócenie stosunków między rodzicami, uwarunkowane różnymi przyczynami, może spowodować nadmierny dystans emocjonalny wobec dziecka bądź zbytnią koncentrację na nim. Pretensje do współmałżonka mogą być przenoszone na dziecko (na przykład, gdy mąż dostrzega w córce cechy żony). W wyniku braku integracji małżeńskiej dziecko może być przedmiotem rozgrywki między rodzicami, co z kolei może doprowadzić do nieliczenia się z-jego potrzebami. Z rozczarowania z życia w małżeństwie może wynikać postawa nadmiernej koncentracji na dziecku, której przyjęcie ma na celu kompensowanie dziecku braku szczęścia rodzinnego czy też braku któregoś z rodziców. Jeżeli w hierarchii wartości życia rodzinnego małżonków dziecko nie zajmuje właściwego mu miejsca bądź też jest ono niepożądane, to konsekwencją takiego stanu rzeczy może być odrzucanie go lub zaniedbywanie przez rodziców. Czynników zakłócających integrację rodzinną, w konsekwencji doprowadzających do niewłaściwych postaw wobec dziecka, można upatrywać również w osobach postronnych ingerujących w życie rodzinne, np. babci, teściowej itp., czy też zbytnim angażowaniu się rodziców w sprawy zawodowe (Plopa, 2003a).

3.3.3. Cechy podmiotowe dziecka

Nie tylko rodzice wpływają na dzieci, ale i dzieci wpływają na rodziców. Chociażby takie czynniki, jak płeć dziecka, jego wiek rozwojowy, stan emocjonalny mogą prowokować czy kształtować różne oddziaływania rodziców, często w zakżrtMŚe* pd N-ŻjO w    Slpfpiy

nia oczekiwania rodzica. Na przykład, córki często są zachęcane do utrzymywania bliskości interpersonalnej i większej zależności, podczas gdy chłopcy do zachowań eksploracyjnych, konkurencyjności i niezależności. Inną cechą podmiotową dziecka wpływającą na zachowanie rodzica jest temperament dziecka, który obejmuje takie cechy, jak nastrój, poziom aktywności, zasięg uwagi, intensywność reakcji, \vzór zbliżania — wycofania. Jednakże nie wystarcza rozważanie tylko bezpośrednich wpływów cech dzieci na rodzicielskie style dorosłych. Wpływ dzieci na zachowanie ich rodziców jest faktycznie dwukierunkowy i wzajemnie od siebie zależ ny. To sugeruje, że rodzicielskie style są pod wjdywem nie tylko na przy kład temperamentu dziecka, ale też tego, jak temperament dziecka wpły wa na nich jako rodziców. Ich odpowiedź na funkcjonowanie dziecka jes zależna również od ich cech podmiotowych (psobowość, temperament inteligencja, stan emocjonalny, doświadczenia socjalizacyjne itp.). Waż nym czynnikiem w określaniu efektywnego rodzicielstwa jest „dobre do pasowanie” między cechami dziecka a tymi, ktć^)re mają rodzice. Na przy kład, emocjonalnie wrażliwe dziecko może wymagać większej uwag rodzica, częstszej bliskości fizycznej, stymulacji, pocieszania i wspiera nia, aby czuć się bezpiecznie. Takie dziecko bidzie bardziej „dopasowa ne” do rodzica, który jest szczególnie wrażliwy ^na potrzeby dziecka i po trafi bezpośrednio, spontanicznie, fizycznie ujawniać w relacji z nim swoji pozytywne uczucia. Takie dziecko będzie prawdopodobnie mniej respon sywne na rodzica, który preferuje pośrednie czy werbalne wyrażanie swo jej aprobaty lub wsparcia. Podobnie, rodzic pr^awdopodobnie będzie bat dziej responsywny w relacji z takim dzieckiem, które dzieli jego tryl prezentacji swoich potrzeb. Istotnym czynnikiem jest zatem nie tylko tern perament czy inne indywidualne cechy dziecka, ^a^^e to j^ak dobrze te cech oddziałują wzajemnie z cechami i temperamentem rodzica. Im lepsze jes dopasowanie pomiędzy rodzicem a dzieckiem, tym większe jest prawdo podobieństwo rozwoju prawidłowych interakcji rodzic — dziecko.

Dziecko jako przedmiot postawy w konsekwencji ciągłego obcowani z rodzicami może determinować ich stosunek emocjonalny do niego. Moż być tak, że pod wpływem trudności, jakie sprawia dziecko, mogą si formułować różne postawy wobec niego. N^a przykład, Jak podaje ju M. Ziemska (1973), matka może doznawać usta^wi^cznej frustracji pod wpł) r*    -y-p    dp    ¹ W®