CCF20071022002

244 Psychologia rodziny: teoria i badania

a) istotę postawy dostrzegają w czynniku poznawczym,

b) emocjonalno-motywacyjnym, >

c) behawioralnym.

Są też takie, które starają się łączyć pojęcie postawy ze wszystkimi ro_rdzajami procesów psychicznych. To ostatnie ujęcie - uwzględniające w stru_rj kturze postawy wszystkie trzy komponenty - wydaje się najbardziej zasadne,! Natura aktów psychicznych jest bowiem taka, że oddzielenie sfery emocjo=|f nalnej w procesie poznawania i oceniania lub oddzielenie elementów inte-j lektualnych i emocjonalnych w zachowaniu człowieka — wydaje się sztuczr! ne i niepożądane. Jest ono również zgodne z tendencjami współczesnej! psychologii, zmierzającej do integracji czynnika subiektywnego i obiektywni nego, ujmowania podmiotu w jego szerokich interakcjach z otoczeniem., i Z tego punktu widzenia, w związku podmiotu z przedmiotem silnie akcern i tuje się składnik behawioralny, będący elementem postawy, a zarazem sta-'_;nowiący jej zewnętrzny przejaw. Strony zewnętrzna i wewnętrzna są ze sobą: funkcjonalnie i genetycznie związane (Mądrzycki, 1977).

i i

W ustosunkowaniu się podmiotu do rzeczywistości zwraca się również uwagę na jego dynamiczność, względną sfałość oraz dwubiegunowość. Poprzez podkreślenie dynamiczności postaw sugeruje się, że każdy z czynników; w postawie może być bardziej rozbudowany i zmienny w czasie. Na przykład, u dzieci ukształtowaniu podlegają najpierw komponenty emocjonalno-mo-tywacyjne, a dopiero później następuje rozwój komponentu poznawczego:

Zauważa się także, że postawa jest nie tylko przejściowym ustosunko-’ waniem się jednostki, ale stosunkiem utrwalonym, powiązanym z osobowością człowieka. Omawiana względność postawy przyczynia się do tego, że znajomość postaw ludzkich ma duże znaczenie dla praktyki wychowawczej. Pozwala to bowiem z jednej strony na przewidywanie reakcji człowieka, sposobów jego zachowania się w określonych warunkach czy sytuacjach, z drugiej zaś ułatwia bardziej skuteczne kierowanie jego po^ stępowaniem w przyszłości.

Osoba prezentująca określoną postawę może się ustosunkować do przedmiotu postawy przychylnie bądź nieprzychylnie. Postawę możemy zatem określić jako względnie stałą organizację czynnika poznawczego oraz uczu-ciowo-motywacyjnego i behawioralnego, wyznaczającego określone usto^ sunkowanie, wyrażąjąęe się w gotowości podmiotu do pozytywnych lub ne-

UOkT ' ’ -----

Przejdźmy obecnie do określenia pojęcia „postawa rodzicielska”. W psy-Ifologicznych badaniach nad postawami rodzicielskimi, najbardziej slusz-ey.jak podkreśla J. Rembowski (1972), jest to podejście, które uwzględnia Óżoność postaw w szeroko rozumianych jej uwarunkowaniach. W myśl • •sugestii, definiuje on postawę rodzicielską jako „całościową formę łsunkowania się rodziców (osobno ojca, osobno matki) do dzieci, do ~adnień wychowawczych itp., ukształtowaną podczas pełnienia funk-fodzicielskich” (Rembowski, 1972, s. 55). Podobne stanowisko w ro-ftiej literaturze psychologicznej przyjmuje M. Ziemska (1973), która eśla ją jako w pewnym stopniu utrwaloną, nabytą strukturę poznawczo-zeniowo-afektywną, ukierunkowującą zachowanie się rodziców wobec lecka.

Podmiotem postawy rodzicielskiej są zatem rodzice, matka i ojciec, na-ast ich przedmiotem dziecko lub, jak podkreśla J. Rembowski, mogą być szeroko rozumiane zagadnienia wychowawcze związane z pełnie-przez rodziców ról rodzicielskich.

.Postawa rodzicielska zawiera trzy komponenty: poznawczy, uczuciowo-"otywacyjny i behawioralny. Pierwszy z nich wyraża się w formie poglądu dziecko, może zawierać ocenę jego zachowania; drugi odzwierciedla się ówno w wypowiedzi, jak i jej tonie, sposobie ekspresji; trzeci zaś przeja-! się w zachowaniu rodzica wobec dziecka (sposób traktowania dziecka, wzywania zaistniałych problemów, stosowanie kar, nagród itp. (Rem-wski, 1972; Ziemska, 1973).

^Postawy rodzicielskie, jak każde postawy, mogą się różnić kierunkiem łą; wyraża się to w przejawianiu przez rodziców tendencji do pozytywńe-ltib negatywnego reagowania wobec dziecka. Z postawami negatywnymi zane są reakcje negatywne wobec dziecka, które mogą się przejawiać fermie różnego rodzaju agresji, takiej jak ośmieszanie, złośliwe uwagi, te stosowanie kar fizycznych, bądź też w formie unikania kontaktów 'feieckiem, zaniedbywaniu go, nieinteresowaniu się jego problemami, pozytywnymi postawami rodzicielskimi wiążą się działania zaangażowa-iarakteryzujące się dużą dynamiką i inwencją, chęcią działania dla dobra ’ecka. ^v

Cechą charakterystyczną postaw rodzicielskich jest także ich plastycz-ć, mogą być one w różnym stopniu utrwalone i zorganizowane. O względ-Wf • YćOuadili-ci- ?<v