CCF20071022008

256 Psychologia rodziny: teoria i badania

Niektóre badania podkreślają, że zajście w ciążę przez kobietę jest nie tylko formą psychologicznego kryzysu w odniesieniu do przyszłej roli matki, ale także wywiera wpływ na ojca. Mówi się o tzw. kryzysie ojcowskiej identyczności polegającej na reintegracji ról — mężczyzny, syna i ojca. Klasyczne studia dostarczają szczegółowych danych odnośnie do przeżyć matek w ciąży, natomiast nie ma porównawczych studiów odnośnie do ojców. Nieliczne z nich podkreślają różne reakcje mężczyzn, których partnerki są w ciąży. Odnoszą się one do zmian w psychicznym i fizycżnym funkcjonowaniu. Wielu z nich okazywało swoje zadowolenie z faktu możności posiadania dziecka, podkreślając jednocześnie obawy dotyczące emocjonalnych i finansowych reperkusji, wielu identyfikowało się ze swoimi żonami, wyrażając radość z ich zdolności do posiadania dziecka. Część badanych mężczyzn opisywało swoje dolegliwości podobnie do dolegliwości żon będących w ciąży - zmęczenie, nudności, bóle krzyża, głowy. Większość opisywała swoją koncentrację na pracy zawodowej pod kątem poprawy warunków finansowych i mieszkaniowych. Niektórzy badacze porównują te zachowania do budowania gniazda, czyli reorganizowania swojej przestrzeni życiowej. Dla obydwu małżonków* jest to okres psychologicznego dopasowywania się do nowej sytuacji, integracji ról wokół dziecka. U wielu mężczyzn widoczne były przejawy wzrastania czułości i opiekuńczości wobec żon, większe poczucie odpowiedzialności i niepokoju oraz wzrost ambicji i poczucia własnej godności. Na podstawie tychże analiz wysuwa się sugestię, że stopień angażowania się ojców w sytuację rodzinną spowodowaną ciążą żon jest w pozytywnym związku z podejmowaniem przez nich częstszych interakcji z niemowlęciem.

Innym problemem związanym z wczesnym rozwojem psychospołecznym dziecka jest kwestia obecności ojców przy porodzie. W wyniku zaobserwowania pozytywnych doświadczeń rodziców oraz personelu medycznego, związanych z tzw. wspólnym porodem, coraz powszechniej w wielu krajach umożliwia się ojcom towarzyszenie swoim partnerkom w czasie porodu. Trend ten wynika z obserwacji, że obecność ojców wpływa korzystnie na przebieg porodu. Jest to widoczne z jednej strony w zachowaniu kobiet, które odczuwają mniejszy lęk i ból, bardziej racjonalnie angażują się w proces rodzenia, a z drugiej strony w zmniejszaniu się interwencji medycznej (np. cesarskie cięcie), która w innych okolicznościach byłaby niezbędna. To zmieniające

pedej&e dfl ęv<xe$iwi    '7^d(ĄiA\i^cC ĄiĄ Qur)ferie9Mńte, mJv~

ralnym porodem i jego optymalizacją, jest widoczne również wśród przedstawicieli nauk psychologicznych.

Postawili oni pytanie, czy obecność ojców przy porodzie, jako pewna forma wczesnego kontaktu z dzieckiem, i związane z tym doświadczenia wpływają korzystnie na funkcjonowanie rodziny, a zwłaszcza diady ojciec - niemowlę. Nieliczne wprawdzie prace psychologiczne dotyczące obecności ojców przy porodzie swoich dzieci można zasadniczo sprowadzić do dwóch grup. Pierwsza koncentruje się na jakości interakcji między ojcem i niemowlęciem, jako skutku obecności ojców w czasie rodzenia się dziecka, druga natomiast zdaje się silniej akcentować związek między analizowaną zmienną a jakością interakcji między małżonkami. W większości z nich procedura badawcza sprowadzała się do wyodrębnienia grupy eksperymentalnej — ojców obecnych przy porodzie, i kontrolnej — ojców nieobecnych, a następnie szacowaniu różnic między nimi za pomocą technik obserwacyjnych i skategoryzowanych wywiadów.

W świetle nich okazało się, że ojcowie obecni przy porodzie odczuwali więcej satysfakcji z bezpośredniego kontaktu fizycznego z dzieckiem, podkreślali uczucie ekstremalnego uniesienia, dumy, wzrastające poczucie własnej godności, chęć podtrzymywania bliskości z dzieckiem. Ponadto zauważono, że ojcowie ci w większym stopniu angażowali się w czynności opiekuńcze oraz interakcyjne - uśmiechanie się, mówienie, dotykanie, noszenie, przytulanie.

Druga grupa badań akcentuje, że mężowie towarzyszący swoim żonorr w czasie porodu zmieniali swój stosunek do nich na bardziej zaangażowany Zaobserwowano wzrastającą wrażliwość i czułość ojców wobec małżonel w czasie porodu, dzielenie się z nimi pozytywnymi emocjami, zwłaszcz: gdy poród odbywał się w warunkach domowych. Zauważono, że w tyci przypadkach, gdzie dochodziło do współpracy emocjonalnej między mai żonkami, zwiększania poziomu wzajemnego dostarczania sobie wsparci: w czasie porodu, występowało niejako „przedłużenie” tychże jakości w cza sie, sprzyjające tym samym wzmocnieniu relacji małżeńskich — z jednej stron; oraz większemu angażowaniu się ojców w nawiązyw-anie kontaktów z dzieckiem - z drugiej. Sytuacja porodowa może zatem wytwarzać niepo wtarzalne, intymne sposoby wzajemnego dostarczania sobie¹'wsparcia, wy znaczając specyficzny klimat w danej rodzinie sprzyjający integracji, bogat