73867 IMGi25

-    agresja patologiczna - uwarunkowana procesami chorobowymi, zachodzącymi w układzie nerwowym (epilepsje, schizofrenie, psychopatia, oligofrenia)⁷⁰.

G. Haug-Schnabel wyróżnia cztery grupy zachowań agresywnych ze względu na ich różny charakter:

-    agresję fizyczną,

-    agresję werbalną,

-    agresję pośrednią lub cichą,

-    agresję relacji⁷¹.

Agresja fizyczna przejawia się w zachowaniach destrukcyjnych, przybierając różne formy: bicie, kopanie, maltretowanie, znęcanie, popychanie, niszczenie. Może być skierowana przeciw osobie, przedmiotom lub zwierzętom.

Agresja słowna wyraża się w wypowiedziach napastliwych (grożenie, straszenie, odgrażanie się, odpędzanie), szkodliwych (skarżenie, wydawanie negatywnej opinii, podawanie fałszywych informacji, plotkowanie) oraz w wypowiedziach poniżających (przezywanie, wyśmiewanie, używanie wulgarnych słów, przedrzeźnianie, ośmieszanie wobec innych).

Autoagresja przejawia się w zadawaniu bólu i uszkodzeniu własnego ciała, głodzeniu siebie, poniżaniu własnego, ja”, wyrażaniu się o sobie negatywnie, niezadowoleniu z siebie.

A. Stein oprócz wymienionych rodzajów wyróżnia agresję, zwaną pasywnym sprzeciwem, która przejawia się w ignorowaniu życzeń i próśb ludzi. Agresywna staje się wyobraźnia. W psychice budzą się niekiedy gwałtowne myśli niszczycielskie. „Takie stłumione, zamknięte w świecie myśli uczucia kryją w sobie niebezpieczeństwo. Pewnego dnia mogą przekroczyć ramy fantazji i niespodziewanie wyładować się w eksplozji przemocy”⁷².

⁷⁰    A. Frączek, Agresja wśród dzieci i młodzieży, Wyd. ZNP, Kielce 1996.

⁷¹    G. Haug-Schnabel, Agresja w przedszkolu, Wyd. Jedność, Kielce 2001, s. 37.

A. Stein. Kiedy dzieci są agresywne, Kielce, s. 21—22.

84