74076 Scan0029 (18)

wyrwanie się w sali wykładowej, jak również sprawdzić obecność na zajęciach. Równie bogata w czynności pozytywne była druga sytuacja organizacyjna (trwająca tylko minutę), w czasie której, nauczyciel akademicki poinformował studentów, że na następnych zajęciach, sprawdzi stopień opanowania przerobionego materiału nauczania. W celu pogłębienia treści wykładu podał uczącym się niezbędną do przestudiowania literaturę. Wychowawcze znaczenie miała również, tak bardzo pożądana w działalności dydaktycznej w szkolę wyższej, punktualność prowadzącego wykład (dotycząca zarówno rozpoczynania, jak i kończenia zajęć). Do ujemnych stron tej sytuacji należy zaliczyć formalne i stereotypowe zapytanie nauczyciela akademickiego skierowane do studentów w ostatniej minucie zajęć: „Czy są jakieś pytania?” 'Wiadomo przecież, że w takiej chwili nawet najbardziej aktywny student nie ośmieli się postawić pytania.

Przykład drugi dotyczący czterech krótkotrwałych sytuacji organizacyjnych stworzonych przez nauczyciela akademickiego S. G. — mimo nieco dłuższego aniżeli w poprzednim przykładzie i(4 minuty) czasu ich trwania w toku 2-godzinnych zajęć teoretycznych (10 minut) — również świadczy o tym, że tego rodzaju czynności dydaktyczno-wychowawcze są niezbędne w procesie kształcenia. Po przybyciu grupy dziekańskiej na zajęcia z 3-minutowym opóźnieniem prowadzący je zaapelował do studentów, aby w przyszłości byli bardziej punktualni. Dalsze jego czynności w czasie trwania pierwszej sytuacji organizacyjnej wymagają oddzielnego omówienia. Mimo że zajęły tak mało czasu (od godz. 09,54 do godz. 09,58) zasługują na uwagę z dwóch względów. Po pierwsze, postawienie grupie dziekańskiej pytania, czym zajmowała się na poprzednich zajęciach, aktywizuje również tych uczących się, którzy przed zajęciami w ogóle nie zastanawiali się nad aktualnie przerabianym materiałem nauczania. Po wtóre, dorywcze sprawdzanie sporządzanych przez studentów notatek na zajęciach dydaktycznych pobudza ich do koncentracji uwagi podczas wykładu oraz aktywnej recepcji treści kształcenia.

Druga sytuacja organizacyjna, przedstawiona w protokole nr 73 z obserwacji zajęć dydaktycznych (trwająca od godz. 10,45 do godz. 10,50), również należy do wartościowych elementów procesu kształcenia. Otóż po dokonaniu odpowiednich zapisów w dzienniku zajęć, nauczyciel akademicki w ciągu 4 minut przygotował grupę dziekańską do pracy nad rozwiązywaniem zagadnienia dydaktycznego, stwarzając tym samym warunki do powstania bardzo cennej 15-minutowej sytuacji zadaniowej. Był to dobrze przygotowany sprawdzian, za pomocą którego miał on z jednej strony możność dokonania bieżącej kontroli i oceny opanowanych dotychczas wiadomości i umiejętności z hydromechaniki, z drugiej zaś — przygotowania studentów do pracy nad naporem cieczy na płaty dowolnego kształtu.

Kolejne dwie sytuacje organizacyjne przedstawione w omawianym przykładzie świadczą o tym, że nauczyciel akademicki oszczędnie gospodarował czasem dydaktycznym przeznaczonym na realizację swojego przedmiotu nauczania. W ciągu minuty zebrał sprawdziany do oceny (trzecia sytuacja organizacyjna). Mając już rozeznanie — na podstawie dotychczasowych doświadczeń — wiedział, że 15 minut w zupełności wystarczy przeciętnie uzdolnionym studentom na prawidłowe rozwiązanie danego zadania dydaktycznego. Dlatego też nie uwzględnił prośby kilku z nich o przedłużenie sprawdzianu, lecz przystąpił do kontynuacji wykładu (godz. 11,06). W końcowej fazie zajęć nauczyciel akademicki poświęcił jeszcze jedną minutę czasu

53