74108 skanowanie0011 (114)

nianie błędów, badacz jest w stanie zrozumieć strukturę społeczną środowiska oraz kulturę/kultury uczestników.

Styles opisuje, jak podczas prowadzenia badań nad łaźniami dla gejów zaczynał poznawać tajniki obserwacji uczestniczącej. Przed rozpoczęciem badań był przekonany, iż jako gej znajdzie się „wśród maturalnej klienteli« łaźni”. Nigdy nie pomyślał, że „mógłby nie zrozumieć, co się dzieje”. Przed udaniem się do łaźni przeprowadził rozmowę ze znajomym homoseksualistą, który tam często bywał.

Po tej rozmowie wydało mi się, że nie mam już przed sobą żadnych poważniejszych problemów, i ułożyłem pewne wstępne plany badawcze. Miałem początkowo podpatrywać rozmaite sceny aktywności seksualnej przejawianej w łaźni i sporządzić plan funkcjonowania tego miejsca pod względem przestrzennym i seksualnym. Po obejrzeniu interakcji zachodzących w poszczególnych miejscach zamierzałem nawiązać rozmowę z jednym bądź dwoma bywalcami, wyjaśniając, że jestem tu po raz pierwszy i zapytać o sprawy związane z obecnością w łaźni. Aby sporządzać notatki, chciałem wykorzystać odosobnienie, jakie oferowały znajdujące się niżej toalety, o których wspomniał mój znajomy. Miały one drzwi, które można było zamknąć na klucz, aby zapewnić sobie intymność.

Jak można było oczekiwać, planów tych nie udało się zrealizować.

Łaźnie były potwornie zatłoczone, cuchnące i panował w nich straszny zgiełk. Realizacja pierwszego celu — ustalenie rozplanowania samej łaźni — polegała na niemal półgodzinnym torowaniu sobie drogi wśród i wokół nagich bądź prawie nagich mężczyzn okupujących korytarze. Gdy zorientowałem się, że kolejka do toalet liczy około pół setki ludzi i ciągle rośnie, porzuciłem myśli o sporządzaniu notatek [...] Owszem, udało mi się określić główne obszary aktywności seksualnej, ale światło było tam tak przyćmione, że mogłem tylko dostrzec niewiele szczegółów. Zrezygnowałem z części planów po dotarciu do pokoju, w którym odbywała się orgia. Przeciskając się wśród masy ciał, potknąłem się w ciemnościach, zderzyłem z grupą mężczyzn oddających się grupowym czynnościom seksualnym—tam zdarto ze mnie ręcznik, a jeden z mężczyzn chwycił mnie za genitalia. Gdy puszczono parę, okulary zaszły mi mgłą, co ponownie ostudziło mój entuzjazm do badań. Dudniące rytmy rockowej muzyki, nieprzyjazne spojrzenia otaczających mnie klientów i potworny ból głowy (jak się później dowiedziałem spowodowany działaniem azotanu amylu — środka wdychanego w celu spotęgowania doznań seksualnych) do reszty zniechęciły mnie do prowadzenia jakichkolwiek rozmów.

(Styles, 1979, s. 138)

Autor zauważa dalej, że „dopiero dzięki żmudnej metodzie prób i błędów udało się stopniowo zrozumieć wzorce zachowań panujące w łaźni” (Styles, 1979, s. 139).

Podstawowa różnica pomiędzy „zwyczajnym” nowicjuszem a etnografem prowadzącym badania terenowe jest taka, że ten drugi stara się być świadomy tego, czego się uczy oraz w jaki sposób ten proces następuje, ą także usiłuje zrozumieć układy społeczne będące podłożem zdobywanej wiedzy.

jak dowiedzieliśmy się w rozdziale pierwszym, niezwykle istotnym wymogiem podczas prowadzenia badań etnograficznych jest unikanie bezkrytycznego akceptowania powszechnie panujących sądów i dostępnych wiadomości. Ma to zminimalizować ryzyko zasugerowania się mylnymi sądami na temat środowiska i przebywających w nim ludzi.

„Nietypowe” bądź „egzotyczne” środowiska mogą szybko podważyć wiarę etnografa w posiadane informacje. Podobnie obcy z pracy Schutza (1964) odkrywa, że wiedza o nowym kraju nie wystarczy, by w nim przeżyć. Laura Bohannon (pisząca pod pseudonimem Elenore Bowen) dała nam żywy, na poły fikcyjny opis swych pierwszych kontaktów z kulturą afrykańską. Udało jej się oddać poczucie wyobcowania i „dziwności” doświadczane przez badacza, jak również wrażenie bycia „niekompetentnym”.

Czułam się bardziej jak dzieciak z podwórka niż jak niezależna, młoda kobieta. Moi domownicy wspierali mnie przy obcych, ale i tak później mówili to, co myślą. Oczywiście robili to dla mojego własnego dobra, więc nie mogłam się na nich gniewać. W coraz mniejszym stopniu czułam się jak wykwalifikowany i doświadczony antropolog prowadzący badania. Przeganiano mnie od jednego domostwa do drugiego i karcono za brak manier albo za to, że przemoczyłam buty. Z dala od posłusznych współpracowników, którymi mogłam komenderować, stałam się maskotką ludzi, którzy uczyli mnie tego, co sami uważali za użyteczne lub co akurat w danej chwili ich interesowało. Z reguły chodziło o ludzi albo rośliny.

(Bowen, 1954, s. 40-41)

Autorka opisuje emocjonalne trudności związane z oswojeniem się z dystansem w kontaktach między ludźmi, ale z jej relacji wynika wyraźnie, że tego rodzaju problemy stanowią integralny element procesu uczenia się.

Owo wrażenie oddalenia nazywa się częstokroć „Szokiem kulturowym” i jest ono zjawiskiem powszednim w antropologii społecznej i kulturowej. Konfrontacja etnografa z „obcą” kulturą stanowi metodologiczną i epistemologicznąbazę działalności antropologicznej czy to z punktu widzenia inspirowanych duchem romantyzmu poszukiwań

109