74291 IMGD46

s

Jacek Szmatka

| współczynnik (czy też pewien poziom, stopień) akceptacji przez członków grupy działań składających się na instrumentalną podstrukturę ról. Cecha ta - jak pisa) Bakę - nie jest stopniowalna w tym sensie, w jakim stopniowalna była cecha poprzednia. Poniew aż stopień uprawomocnienia jest mierzony nie za pomocą miary statystycznej. lecz jedynie na podstawie sądów spostrzeżeniowych obserwatorów (a w krytycznych wypadkach na podstawie decyzji badacza). Burkę zdecydował się rozważać jedynie wypadki wysokiego lub niskiego uprawomocnienia działalności instrumentalnej w grupie.

Ttzecia cecha, którą należałoby ponownie zdefiniować - identyfikacja z zadaniem gjttpy - to współczynnik (czy też pewien poziom, stopień) korelacji roli instrumentalnej aktualnie pełnionej przez członków grupy z rolą instrumentalną antycypowaną przez poszczególnych jej członków.

Niniejsza analiza wykazała, że wielość i rodzaj struktur pośredniczących I umożliwia odpowiednio silniejsze lub słabsze, bardziej lub mniej precyzyjne oddziaływanie jednostek na małe grupy i podstruktury ról. Jednocześnie sam proces transmisji różnorodnych treści i oddziaływań - niezależnie od jego kierunku - jest procesem wysoce złożonym. Jego przebieg wyjaśnia teoria struktur pośredniczących pierwszego stopnia, to jest teoria różnicowania się ról społecznych. Przytoczę twierdzenia mniejszej teorii, począwszy od zależności o najwyższym stopniu ogólności:

1. Jeśli mała grupa społeczna funkcjonuje poprawnie⁹, to struktura tej grupy będzie podzielona na instrumentalne i ekspresyjne podstruktury ról.

1 Jeśli mata grupa społeczna funkcjonuje poprawnie, to stratyfikacja tej grupy będzie podzielona na dwie części, w których osobnikiem o najwyższym statusie będzie odpowiednio - albo osobnik uznany za przywódcę instrumentalnego, albo za przywódcę ekspresyjnego.

3-Jeśli istnieją przeszkody w okazywaniu wrogości przywódcy instrumentalne-■n. to wrogość ta będzie się przemieszczać w kierunku „kozia ofiarnego” (|25j;

zob. też |35;. s. 152-156; (1J).

4. Im niższy jest stopień zgodności opinii członków grupy, tym silniejsze jest zróżnicowanie ról w tej grupie. |...j

im wyższy jest stopień zgodności opinii, tym słabsze jest zróżnicowanie ról • tej gnipie.

Kolejne twierdzenia tej teorii to;

6. Jeśli grupa charakteryzuje się wysokim stopniem zgodności opinii jej człon-gjfta.lo zróżnicowanie ról w tej grupie będz.ie dwudzielne (na instrumentalne i ekspresyjne podstruktury ról).

H Jeśli grupa charakteryzuje się niskim stopniem zgodności opinii jej członków. lo zróżnicowanie ról w tej grupie będzie trójdzielne (na instrumentalną, eks-presyjną i aktywnri-dew.acyjną podstrukturę ról). riLfctt grupa charakteryzuje się bardzo wysokim stopniem zgodności opinii. | e. ze- nie będzie miało miejsca zróżnicowanie ról w tej grupie-mn/na udowodnić za pomocą wyżej wprowadzonego twief-

9.    Jeśli grupa charakteryzuje się wysokim stopniem zgodności opinii jej członków, to będzie ona posiadać przywódcę instrumentalnego i przywódcę ekspresyjnego.

10.    Jeśli grupa charakteryzuje się niskim stopniem zgodności opinii jej członków, to będzie ona posiadać przywódcę instrumentalnego, przywódcę ekspresyjnego i aktywnego dewianta.

11.    Im słabsza jest identyfikacja członków grupy z jej działalnością zadaniową, tym silniejsze jest zróżnicowanie ról w tej grupie.

12.    Im słabiej członkowie grupy identyfikują się z jej działalnością zadaniową, tym słabsza jest korelacja pomiędzy ich instrumentalnymi a ekspresyjnymi statusami. [,..]

13.    Im silniej członkowie grupy identyfikują się z jej działalnością zadaniową, tym silniejsza jest korelacja pomiędzy ich instrumentalnymi a ekspresyjnymi statusami. (...]

14.    Im słabiej są uprawomocnione role instrumentalne w danej grupie, tym silniejsze jest zróżnicowanie ról w tej grupie.

15.    Jeśli-role instrumentalne są nieprawomocne, to im większa jest aktywność zadaniowa danego osobnika, tym mniejsza jest aktywność s polec zno-e moc jo nalna tego osobnika.

16.    Jeś|i role instrumentalne są nieprawomocne, to im większa jest aktywność zadaniowa danego osobnika, tym większe napięcia wywołuje ten osobnik i tym większa jest wrogość w stosunku do osoby pełniącej taką rolę.

17.    Jeśli role instrumentalne są nieprawomocne, to im większa jest aktywność przywódcy instrumentalnego, tym większe napięcia wywołuje ten osobnik i tym większa jest wrogość w stosunku do osoby pełniącej taką rolę.

Jednakże zarówno twierdzenie 16, jak i twierdzenie 17 są do przyjęcia jedynie w bardzo ograniczonych sytuacjach. Jedynie wówczas, gdy przyjmiemy, że - po pierwsze - grupa funkcjonuje w warunkach niskiego uprawomocnienia ról instrumentalnych, po drugie - że na sytuację w grupie nie oddziałuje struktura ekspresyjna oraz że. po trzecie - nie istnieją żadne przeszkody w okazywaniu przywódcy instrumentalnemu wrogości. Zauważmy, że wszystkie te trzy czynniki składają się na pojęcie „poprawne funkcjonowanie grupy”. Otóż poprawnie funkcjonująca grupa to grupa, w której funkcjonuje ekspresyjna podstruktura ról (pauz twierdzenie I - zwróćmy uwagę, że aktywność społeczno-emocjonalna jest szczególnym wypadkiem działań zmierzających do redukcji napięcia i wrogości, która wywotuje istnienie roli instrumentalnej) oraz w której istnieją przeszkody w okazywaniu wrogości przywódcy instrumentalnemu (twierdzenie 3). Spróbujmy obecnie tak zmodyfikować owe twierdzenia, aby uwzględnić oddziaływanie tego ostatniego czynnika:

18.    Jeśli role instrumentalne są nieprawomocne i jeśli istnieją przeszkody w okazywaniu v/rogości przywódcy instrumentalnemu, to im większa jego aktywność, w tym większym stopniu będzie się przemieszczać wrogość w kierunku „kozła ofiarnego”.

Ostatnie dwa twierdzenia są następujące:

19.    Jeśli role instrumentalne są nieprawomocne i jeśli istnieją przeszkody w okazywaniu wrogości przywódcy instrumentalnemu, to im większa jest jego aktywność, tym mnie. sza wrogość skierowania jest w jego kierunku.