P1140798

łoby tylko, czy był to skarb luźny, czy też rzeczywiście zakopany na terenie istniejącej współcześnie osady. Być może, tę ostatnią kwestię można by wyświetlić jeszcze i obecnie na drodze ponownych badań terenowych. Niestety, nie jest to sprawa prosta. Dysponujemy bowiem wyłącznie dość lakonicznym słownym opisem sytuacyjnym stanowiska⁶, które w obliczu zmian zaszłych tak w środowisku naturalnym, jak i w zakresie własności tamtejszego terenu, jest trudne do identyfikacji. Być może jednak, że w przyszłości, przy pomocy poszukiwań archiwalnych oraz badań powierzchniowych ⁶⁸ możliwa byłaby identyfikacja stanowiska oraz przeprowadzenie tam koniecznych prac wykopaliskowych.

Przyjmując jednakże prawdopodobieństwo, że omawiane tu złote przedmioty pochodzenia scytyjskiego miały raczej charakter skarbu, musimy równocześnie zrezygnować z nadawania im rangi pierwszorzędnego źródła, pierwszorzędnego dokumentu historycznego, potwierdzającego inwazję scytyjską na interesujące nas obszary. W przeciwieństwie bowiem do ziem leżących bardziej na południe albo na południowy wschód, co do których przypuszcza się (chodzi tu oczywiście o grupę badaczy, która przyjmuje istnienie najazdów scytyjskich na tereny Europy środkowej), że mogłyby być one miejscem nie tylko najazdu, ale i mieszanego, tubylczego i scytyjskiego osadnictwa stałego⁷, najazd scytyjski na interesujące nas tu ziemie części Polski i Niemiec miał być jedynie epizodem. Badacze ci stwierdzają, że mimo dokonania znacznych spustoszeń w postaci m. in. zniszczenia grodów ludności kultury łużyckiej, Scytowie nigdy nie władali ani Śląskiem, ani Łu-życami, a gdzieś na terenie Dolnych Łużyc załamała się w ogóle siła ich najazdu⁸. W tym zaś kontekście zrozumiały byłby grób wojownika scytyjskiego, poległego względnie zmarłego w trakcie najazdu, nieprawdopodobne jest zaś przypuszczenie o zakopaniu skarbu, którego z racji przyjmowanego charakteru pobytu na tych ziemiach, Scytowie nie mogliby odkopać. Stąd tylko jeden

• E. K r a u s e: op. cit., str. 488.

** Wstępne badania powierzchniowe w Witaszkowie przeprowadził 15 X 1964 zespół pracowników naukowych Muzeum Archeologicznego w Poznaniu. W ich wyniku odkryto cztery stanowiska archeologiczne mogące wchodzić w rachubę jako miejsca znalezienia zespołu przedmiotów pochodzenia scytyjskiego. Na stanowisku 3 zebrano m. In. ułamki naczyń, głównie „grubej roboty", najprawdopodobniej należące do kultury łużyckiej.

⁷ Z. Bukowski: Nowe znaleziska „scytyjskie" z Polski, „Archeologia Polski”, T. IV, 1960, str. 267—269 (tutaj zebrana odnośna literatura).

' Por. np. T. Sulimira ki: Kultura łużycka a Scytowie, „Wiadomości Archeologiczne", T. XVI, 1948, str. 87 (reedycja).

krok do stwierdzenia, że ponieważ w świetle przytoczonych wyżej danych istnieje większe prawdopodobieństwo, że przedmioty scytyjskie odkryte w Witaszkowie składały się na skarb, nie mogą one służyć za dowód pobytu Scytów na interesującym nas obszarze⁹.

Stwierdzenie to znajduje dodatkowe poparcie przy próbie wnikliwszego spojrzenia i na inne znaleziska scytyjskie wojennego charakteru z interesujących nas ziem. Chodzi nam tu przede wszystkim o znaleziska scytyjskich grotów strzał.

Ogólnie rzecz biorąc, tego typu zabytki wystąpiły na omawianym obszarze głównie pojedynczo. Zaliczymy tutaj np. grocik brązowy znaleziony na grodzisku ludności kultury łużyckiej w Wicinie, pow. Żary¹⁰ oraz podobny zabytek pochodzący z grodziska ludności kultury łużyckiej w Polano-wicach, pow. Lubsko (dawniej pow. Gubin)¹¹. Ponadto często są to znaleziska luźne, nie związane z żadnym zespołem osadniczym względnie grobowym. Wszystkie one nie mogą więc bezpośrednio służyć poparciem hipotezie o najeździe scytyjskim, są jedynie punktami na mapie znalezisk scytyjskich w tej części Europy. A jak przedstawia się sprawa z militariami scytyjskimi uzyskanymi w większej ilości z jednego stanowiska archeologicznego? Otóż, naszym zdaniem, i one pozbawione są z różnych przyczyn charakteru niezbitego dowodu.

Weźmy dla przykładu brązowe groty strzał znalezione w ruinach grodziska ludności kultury łużyckiej w Kamieńcu, pow. Toruń¹¹. Otóż grodzisko to rozkopywane było przed ostatnią wojną światową, która przeszkodziła w opracowaniu wydobytych materiałów, niszcząc ponadto bezpowrotnie dokumentację wykopalisk. Nie możemy więc z całą pewnością powiedzieć dziś, czy gród ten atakowany był wyłącznie przy pomocy militariów scytyjskich, czy przypadkiem w towarzystwie owych brązowych grocików scytyjskich nie wystąpiły groty typowe dla ludności kultury łużyckiej, które również są znane przecież z tego grodziska. Podobny brak dokumentacji sprawia, że inne grodzisko ludności kultury łużyckiej, położone w Strzegomiu, pow. Świdnica, które dostarczyło również szeregu brązowych, scytyjskich

* T. Malinowski: Czy Scytowie byli na ziemiach polskich?, „Z otchłani wieków”. R. 29, 1963, str. 95.

‘•W. Neugebauer: Skythische Fundę aus der Niederlausitz, „Niederlausitzer MHtellungen”, T. XXI, 1933, str. 84—85.

¹¹ W. Neugebauer: op. cit., str. 83—84.

¹¹ B. Zielonka: Materiały z osiedla obronnego kultury łużyckiej w miejscowości Kamieniec, pow. Toruń, „Wiadomości Archeologiczne”, T. XXII, 1955, str. 164; Ż. Bukowski: op. cit., str. 259.