74877 Obraz2 (10)

stosowywania swojego stylu mowy w taki sposób, aby był on wyrazem postaw i działań w stosunku do partnerów komunikacji. Zmiana własnego stylu mowy lub zmiana stylu mowy partnera jest psychospołecznym mechanizmem, za pomocą którego komunikuje się wzajemną aprobatę lub brak akceptacji. Wzajemne upodabnianie się stylów mowy określa H. Giles jako konwergencję, natomiast powiększanie rozbieżności w tym zakresie jako dywergencję. Języki i dialekty różnią się między sobą społecznym prestiżem. Jeśli dochodzi do konwergencji w zakresie stylu mowy jednego z partnerów procesu komunikacji poprzez upodobnienie jej do mowy osoby o wyższym prestiżu, mówimy wówczas o konwergencji „podwyższającej się”. Odwrotnościąjest konwergencja „obniżająca”. Jeśli dojdzie do kontaktu między osobami, które się wzajemnie akceptują, a różny jest prestiż mowy, którą się posługują, dochodzi do konwergencji „obniżającej się” u jednego partnera i „podwyższającej” u drugiego z partnerów konwersacji.

Konwergencyjne zmiany w procesie komunikacji językowej H. Giles wyjaśnia odwołując się do koncepcji wymiany społecznej i atrakcyjności interpersonalnej.

Koncepcja Rubakina

Rubakin zajmuje się jedynie odbiorcą przekazów językowych. Przyjmuje, że język narzuca sposób widzenia rzeczywistości. Wyrażenia językowe stymulują jednostkę nie tylko do nadawania obiektom rzeczywistości określonego znaczenia społecznego, ale stwarzają możliwość nadawania im znaczenia indywidualnego. Jest to możliwe dzięki myślowej interpretacji wyrażeń językowych. Czytając książki, „poznajemy nie książki i cudze wypowiedzi i ich treść - poznajemy ich własną projekcję i to^-tylko taką treść, jaką my sami w nie wkładamy, a nie taką, jaką włożył autor”. Proces ten nazywa Rubakin „projekcją słowa”.

Słowo, zdanie, książka są narzędziami pobudzenia określonych procesów psychicznych przeżywanych indywidualnie, a nie nośnikami gotowych treści. Wpływają na to trzy czynniki: rasa, środowisko i aktualna sytuacja. Podstawowe znaczenie przypisuje Rubakin czynnikowi środowiskowemu. Czynnik ten umożliwia podobne przeżywanie słów przez różne osoby.

Rubakin w swojej koncepcji przypisuje podstawowe znaczenie pojęciu mnemy. Mnema to całokształt naszych doświadczeń. Przy czym wzbogacając ciągle nasze doświadczenia, modyfikujemy naszą mnemę.

* * *

Przeprowadzona charakterystyka ww. koncepcji komunikacji językowej wykazała, że:

-    wyjaśnienie zróżnicowania językowego w procesie komunikacji poprzez odwoływanie się do czynników psychologicznych jest możliwe

-    czynniki te pojmowane są w sposób niejednolity

-    me zawsze w sposób dostatecznie wyraźny omówione koncepcje uwzględniają czynniki sytuacyjne, kompetencje językowe i socjolingwistyczne.

Komunikacja werbalna w badaniach psychospołecznych

Badania nad komunikacją językową można podzielić na makroskopowe i mikroskopowe. Badania mikroskopowe odnoszą się do zagadnień związanych z prawidłowościami komunikowania się w diadach i małych grupach społecznych. Badania makroskopowe dotyczą wpływu na ludzi środków masowej komunikacji.

W obu wypadkach badania skoncentrowane są na trzech problemach:

-    określeniu wpływu czynników psychologicznych na proces komunikacji

-    określenie wpływu sytuacji na proces komunikacji

-    wpływu komunikacji na funkcjonowanie psychospołeczne ludzi. Wpływ czynników psychologicznych na proces komunikacji W czasie badań nad wpływem określonych właściwości osobowości na proces komunikowania się językowego stwierdzono, że osoby autorytarne cechuje swoiste posługiwanie się mową. Zarówno w diadzie, jak i w małej grupie częściej są nadawcami komunikatów, wykorzystują je do manipulowania innymi. Obe-1 1 7