69778 Obraz3 (19)

Psychologiczna problematyka maski

¹ składowa osoW I tocznych oddział^ j Superego jest p_m I odziców i innych j| igród i unikania | istalanychprzeztkro. [ :h w kulturowo-spdi-twie wytwarzają® umacnianiem saper-| działań słusznyci owane. Pełne ukon-zachowania dojrzę-woduje, że oddziały I istwa mają reguła- | Superego staje się rości, w której Fre- [ ącego oceny postę- I :h w toku rozwoju ideał ego. Sumie-i. Zadaniem pier-rsualnych i agre-silniej potępiane e oddziałuje, wy-skład ideału ego '.ów nagradzane tóra doprowadzi tych postępowa-łę wpływu z od-zgodnie z kuJ-dumy.

mienne zarów-wymogi świata roli nad popę

79

dami i wytwarzaną przez nie energią. Jednak pod względem stopnia uświadomienia i racjonalności, superego bliższe jest id niż ego. O ile ego jedynie odsuwa w czasie zaspokojenie popędów lub modyfikuje formułę ich realizacji, mając na uwadze zarówno wymagania otoczenia, jak i biologiczne przetrwanie organizmu, o tyle superego stara się na stałe zablokować ich spełnienie. Po uformowaniu superego, zadaniem ego staje się bezustanne osiąganie kompromisów pomiędzy antagonistycznymi strukturami osobowości oraz rzeczywistością. W przypadku osoby posiadającej sprawnie funkcjonujący aparat psychiczny, zagrażająca samozachowaniu organizmu supremacja ja idealnego nie jest możliwa. Mamy wtedy do czynienia z sytuacją optymalną z punktu widzenia jednostki oraz społeczeństwa i kultury.

Zgodnie z teorią psychoanalizy, gatunkowa ewolucja człowieka zadecydowała o wykształceniu się niemożliwej do zerwania genetycznej więzi z żyjącymi w innych warunkach przodkami oraz ze zwierzętami. Ze względu na konstytucjonalne uwarunkowania, nadające podstawowym dążeniom człowieka charakter amoralny i aspołeczny, niezbędne jest kulturowe dyscyplinowanie jego aktywności. Wpisane w naturę ludzi popędy i instynkty muszą zostać opanowane w imię istnienia, ciągłości i integralności społeczeństw i kultury. Jednocześnie antropogeneza doprowadziła do wyewoluowania ludzkiego aparatu psychicznego w strukturę dającą kulturze narzędzia wywierania na człowieka takiego wpływu, aby podejmowane przez niego działania były korzystne ze względu na jej funkcjonowanie i dalszy rozwój. Mając w osobowości reprezentanta obowiązujących w jej ramach norm moralnych, zasad i reguł postępowania, kultura określa dopuszczalne wzorce zachowań, akceptowalne modele działania. Kulturowe ograniczanie popędowej natury człowieka odbywa się za pośrednictwem zakazów i nakazów, zmuszających wzrastające w danym środowisku osoby do przejęcia obowiązujących w nim wzorców działania i modeli życia. Postulowaną przez Freuda konieczność wdrażania człowieka do odgórnie ustalanych reguł i norm można porównać z wywieraniem na osoby presji posługiwania się maskami. Centralne twierdzenie teorii psychoanalitycznej odsyła więc do kulturowo-społecznego wymiaru maski.

Po drugie, odwołując się do argumentu biologicznego, Freud zauważa konieczność ochrony rzeczywistości wewnętrznej:

„Wyobraźmy sobie w największym uproszczeniu żywy organizm jako nie-zróżnieowany pęcherzyk pobudliwej substancji; niech później jego powierzchnia zwrócona do świata zewnętrznego zróżnicuje się przez samo swoje położenie i niech służy jako narząd do przyjmowania bodźców” (Freud, 1994, s. 24).

W pierwotnie niezróżnicowanej całości organizmu niezbędne jest wyod-rębnienie się takiej sfery zewnętrznej, która służyłaby komunikowaniu się z otoczeniem. Dalej Freud określa funkcjonalność części organizmu kontaktującej się ze środowiskiem zewnętrznym:

„Na przykładzie żywego pęcherzyka musimy wyjaśnić jeszcze coś innego, ifen kawałeczek żywej substancji porusza się w świecie naładowanym energia-