75992 s gli7

Zależność między średnicą ziaren a prędkościami prądu wody, przy których następuje erozja,_t transport i sedymentacja (wg F. Hjulstróma, 1935)

dno praskie

bra k r uch u

H-1— ■ i-1-1—-ł-1-1-1-

02    04    0.6    00    1

średnica ziarn Imediana/ w mm

Zależność między mikromorfologiądna a silą przepływu i wielkością poruszanego materiału (za J. R. L. Allenem, 1970)

następuje silna akumulacja aluwiów w obszarze międzywala. W konsekwencji tereny poza wałami znajdować się mogą znacznie niżej niż zwierciadło wody w rzece, są to tak zwane poldery W przypadku wystąpienia wysokich stanów wody w cieku i przerwania wałów przeciwpowodziowych następuje groźne w skutkach zalanie dna doliny rzecznej i kosztowne techniczne odwodnienie terenów znajdujących się na zawału.

W rejonach zurbanizowanych złe usytuowanie wylotów kanałów burzowych powodować może zjawisko wdzierania się nimi od strony rzeki spiętrzonych wód powodziowych i zalewanie znacznych części terenów miejskich.

6.2.5, Procesy w zbiornikach wodnych

Dynamiczne oddziaływanie fal na brzeg zbiorników wodnych (jezior, sztucznych zalewów) powoduje procesy niszczenia brzegów, czyli abrazję. Formują się wysokie strome nadbrzeża określane jako klify. Na ich zboczach rozwijają się zjawiska powierzchniowych ruchów masowych, występują procesy zmywów powierzchniowych oraz ablacji deszczowej. Zjawisko niszczenia brzegów potęgowane jest w przypadku naturalnych i sztucznych zbiorników, gdy falowaniu towarzyszy szybka zmiana położenia zwierciadła wody (napełnianie i spuszczanie wody w zbiornikach elektrowni szczytowo-pompowych). Średniookresowe lub długookresowe zmiany położenia zwierciadła wody w zbiornikach rzutują na rozwój lub zanik procesu podtapiania terenów sąsiadujących.

W zbiornikach śródlądowych naturalnych i sztucznych następuje akumulacja materiału pochodzącego z rozmywanych brzegów oraz rumowiska doprowadzanego do nich przez cieki. W strefach o słabej dynamice wód następuje osadzanie rumowiska oraz obumarłych szczątków organicznych - tworzą się namuły. Obok osadów mineralnych na dnie zbiorników powstają gytie i kreda jeziorna. Brzegi zbiorników wodnych zarastają roślinnością. Tworzą się tu torfy lub namuły. W efekcie procesu akumulacji następuje spłycanie i stopniowy zanik zbiorników jeziornych oraz skracanie czasu eksploatacji sztucznych zbiorników wodnych.

6.2.6. Procesy w strefie brzegowej morza

Procesy morfodynamiczne szczególnie wyraźnie zaznaczają się w strefie brzegowej morza. Podział strefy brzegowej polskiego Bałtyku oraz rozwijające się tam zjawiska geodynamiczne przedstawiono na rys. 6.7. Na rozwój zachodzących tu procesów decydujący wpływ ma falowanie wywołane wiatrem. W zależności od stanu morza zmienia się energia oddziałująca na strefę brzegową morza (rys. 6.8).

W wyniku długookresowego oddziaływania zdeformowanych morskich fal wiatrowych na ląd, kształtuje się łukowaty (zatoczkowaty) zarys linii brzegowej. Linia ta w wyniku sezonowych zmian dynamiki morza w mniejszej skali ulega przeformowywaniu, przyjmując kształt sierpowaty, sinusoidalny lub prosty.

Pod wpływem falowania wiatrowego następuje kształtowanie wybrzeży klifowych (niszczonych-abrazyjnych) oraz mierzejowo-wydmowych („akumulacyjnych”).

Rys. 6.6. Prędkości wody na wysokości 1 m nad dnem powodujące erozję, transport i sedymentację rumowiska w ciekach oraz powierzchnia dna deku przy różnej sile prądu wody w cieku